សុ .ចិ.បុ.ភា.វិ.លិ.មុត្តោ ន ហិ សោ បណ្ឌិតោ ភវេ
ធរនោ្ត ឆ ឥមេ ធម្មេ បុណ្ណចន្ទោវ សោភតិ ។
សុ . មានក្នុងនរជនណា ព្យាយាមសិក្សាយ៉ាងហ្មត់ចត់
ចិ . ត្រិះរិះគិតយ៉ាងប្រាកដ ត្រិះរិះកំណត់យ៉ាងត្រឹមត្រូវ
បុ . ដេញដោលចោទជាពាក្យ សួរលើកនូវសំនួរដែលមាននៅ
ក្នុងចិត្តជាមន្ទិលដ៏សែនជ្រៅ អាចបើកជាផ្លូវឱ្យយល់បាន ។
ភា . ជួយបង្រៀនឬក៏ប្រាប់ តាមក្បួនតាមច្បាប់ជាលំអាន
ដល់អ្នកដទៃឬមិត្រកល្យាណ នាំឱ្យថ្កើងថ្កាននូវបញ្ញា ។
វិ. វិនិច្ឆ័យយ៉ាងលំអិត ត្រិះរិះពិនិត្យពិចារណា
នូវពាក្យដែលខ្លួនបានសិក្សា នាំកាត់សង្កាទាំងនោះបាន ។
លិ . ពេលរៀនឬធ្វើការ ត្រូវតែកត់ត្រាពាក្យប៉ុន្មាន
កុំអាងសញ្ញាខ្លួនចាំបាន ក្បួនច្បាប់លំអានជាគ្រូពិត
ជនដែលមានធម៌ទាំង ៦ នេះអាចលើកស្ទួយជាបណ្ឌិត
រុងរឿងចែងចាំងក្នុងជីវិត នឹងមិនវិប្បរិតវិបល្លាស ។
ព្រះចន្ទពេញបូណ៌មី មានរសើ្មចែងចាំងរះ
ពន្លឺភ្លឺចែងច្បាស់ មានឱកាសពេញលោកា ។
នរជនជាបណ្ឌិត ភ្លឺមែនពិតដោយបញ្ញា
រុងរឿងក្នុងលោកា សែនអស្ចារ្យជាងព្រះចន្ទ ។
អត្ថន័យរបស់ពាក្យ
សុ. សុត =ការស្តាប់ ការរៀន
ចិ. ចិន្ត =ការត្រិះរិះគិត
បុ .បុច្ឆន =ការសាកសួរ
ភា. ភាសន =ការពោលបង្រៀន
វិ. វិនិច្ឆយ =ការពិចារណា
លិ. លិខន =ការសរសេរ ការកត់ត្រា ។
ការឱ្យវត្ថុ មាន ១០ យ៉ាង
ការអធិប្បាយនៃទានដោយព្រះមហាភិក្ខុនារទះ ដែលផ្អែកលើអដ្ឋកថានៃគម្ពីរចរិយាបិដក បរិយាថា ព្រះពោធិសត្វ លោកតែងឱ្យវត្ថុ ១០ ប្រការគឺ
១ . អន្នទាន = គឺឱ្យបាយឬភោជនាហារដល់ស្មូមទាំងឡាយដោយសេចក្តីត្រិះរិះរបស់ព្រះអង្គថា អាត្មាអញនឹងញុំាងសម្បិត្ត ៥ យ៉ាង គឺ អាយុវែង១ ពណ៌សម្បុរល្អចាំនៅ១ សេចក្តីសុខកាយសប្បាយចិត្ត១ កម្លាំងកាយ១ ប្រាជ្ញាស្មារតី១ និងសម្បត្តិដ៏ប្រសើរគឺលោកុត្តរផល ដែលបុគ្គលគប្បីត្រេកអរ ឱ្យសម្រេចដល់សត្វលោកទាំងពួង ដោយផលនៃទាន ដែលអាត្មាអញបានឱ្យទាននេះ ។
២. បានទាន = គឺឱ្យទឹកក្តៅ ឬទឹកត្រជាក់ដល់អ្នកសូមទាំងឡាយដើម្បីរំងាប់បំបាត់នូវសេចក្តីឃ្លាន គឺកាមកិលេសនៃសត្វទាំងឡាយ។
៣. វត្ថុទាន = គឺឱ្យសម្ពត់សម្រាប់ស្លៀកដណ្តប់ដល់យាចកទាំងឡាយ ដើម្បីរក្សានូវពណ៌សម្បុរឱ្យល្អ ដូចជាពណ៌នៃមាសផង ដើម្បីអភិបាលនូវសេចក្តីខ្មាសបាន និងសេចក្តីតក់ស្លុតចំពោះបាប និងគ្រឿងប្រដាប់សម្រាប់ស្លៀកពាក់នៃសត្វទាំងឡាយផង ។
៤ . យានទាន = គឺឱ្យគ្រឿងជិះគ្រឿងសែង ឬ ឱ្យស្ពានដល់បដិគ្គាហកៈ ទាំងឡាយ ដើម្បីសម្រេចនូវឥទ្ធិឫទ្ធិផង ដើម្បីសម្រួលឱ្យបាននូវសេចក្តីសុខក្នុងព្រះនិព្វានផង ។
៥. គន្ធទាន = គឺឱ្យគ្រឿងក្រអូបជាទាន ដើម្បីសម្រេចកេរ្តិ៍ឈ្មោះ ក្រអូបអំពីសីលគុណ ។
៦. មាលាវិលេបនទាន = គឺឱ្យផ្កាកម្រងនិងគ្រឿងងូត គ្រឿងលុបលាបផ្សេងៗ ជាទាន ដើម្បីសម្រេចនូវសុន្ទររាសីនៃព្រះពុទ្ធគុណ ។
៧. អាសនទាន = គឺឱ្យស្ថានសម្រាប់អង្គុយជាទាន ដើម្បីសម្រេចនូវពោធិមណ្ឌាសនៈ គឺញាណដ៏ផូរផង់ជាទីត្រាស់ដឹង ឈ្មោះថា ពោធិ ។
៨ . សេយ្យាទាន = គឺឱ្យនូវទីស្ថានសម្រាប់ដេកជាទាន ដើម្បីសម្រេចសម្រាន្តនូវទីស្ថានក្រឡាព្រះបន្ទំឈ្មោះថា តថាគតសេយ្យាសនៈ ។
៩. អាវាសថទាន = គឺឱ្យលំនៅជាទាន ដើម្បីសម្រេចនូវតេជានុភាពនៃខ្លួនព្រះអង្គឱ្យបានជាទីពឹងទីជ្រកនៃសត្វលោក ។
១០. បទីបេយ្យាទាន = គឺឱ្យនូវគ្រឿងសម្រាប់បំភ្លឺមានពន្លឺគោម និងពន្លឺចង្កៀងជាដើមជាទាន ដើម្បីសម្រេចនូវចក្ខុ៥ យ់ាងមានទិព្វចក្ខុជាដើម ។
កំណើត៤យ៉ាង
១. អណ្ឌជៈ = សំដៅយកសត្វទាំងឡាយណា ដែលអាស្រ័យក្នុងស៊ុតហើយចោះទំលាយសំបកស៊ុតចេញមក ដូចជា សត្វចាប សត្វលលក មាន់ ទា ជាដើម
២. ជលាពុជៈ = សំដៅយកសត្វទាំងឡាយណា ដែលសម្រាលចេញពីផ្ទៃមេឬម្តាយដូចជា សត្វមនុស្ស គោ ក្របី ឆ្កែ ឆ្មា ជាដើម ។
៣ . សំសេទជៈ = សំដៅយកសត្វទាំងឡាយណា ដែលកើតពីត្រីស្អុយ សាកសព ឬ ក្នុង វត្ថុជូរផ្អូម ដូចជា សត្វដង្កូវជាដើម ។
៤ . ឧបបាតិកៈ = សំដៅយកសត្វទាំងឡាយណា ដែលកើតឡើងឯងៗ ដូចជាទេវតា នរក ប្រេត ជាដើម ។
ឥង្ឃ ត្វំ គហចតិ សង្ឃេ ទានំ ទេហិ សង្ឃេ តេ ទានំ ទទតោ ចិត្តំ បសីទិស្សតិ សោត្វំ បសន្នចិត្តោ កាយស្ស ភេទា បរម្មណា សុគតំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជិស្សសីតិ
ម្នាលគហបតីអញ្ជើញអ្នកឱ្យទាន ចំពោះសង្ឃវិញ ចិត្តរមែងជ្រះថ្លា កាលបើមានចិត្តជ្រះថ្លាហើយ គ្រាបែកធ្លាយរាងកាយ ស្លាប់ទៅនឹងទៅកើតក្នុងសុគតិ ។
សុគតំ បន និស្សាយ គហដ្ឋា ឃរបេសិនោសទ្ទហានា អរហតំ អរិយប្បញ្ញាយ ឈាយិនោ ឥធ ធម្មំ ចរិត្វាន មគ្គំ សគតិ គាមិនំ នន្ទិនោ ទេវិលោកស្មឹ មោទន្តិ កាម កាមិនោតិ
ឯពួកក្រហស្ថ អ្នកស្វែងរកប្រយោជន៍ ក្នុងផ្ទះបានអាស្រ័យ សង្ឃជាសាវ័កនៃព្រះសុគតិហើយជឿ សេចក្តីប្រតិបតិ្ត និងពាក្យ របស់អរហន្តទាំងឡាយដោយប្រាជ្ញាដ៏ប្រសើរ ជាអ្នកពិនិត្យ បានប្រព្រឹត្តធម៌ ងក្នុងសាសនានេះដែលជាផ្លូវប្រព្រឹត្តទៅកាន់សុគតិ រមែងជាអ្នកមានអំណរ រីករាយក្នុងទេវលោកបានសម្រេចតាមសេចក្តីប្រាថ្នា ។
តុម្ហេបិ ភិក្ខវេ ពហុការា ព្រាហ្មណ គហបតិកានំ យំ នេសំ ធម្មំ ទេសេថ អាទិកល្យាណំ មជ្ឈេកល្យាណំ បរិយោ សានកល្យាណំ សាត្ថំ បរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្ម ចរិយំបកាសាថ
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អ្នកទាំងឡាយក៏ឈ្មោះថា មានឧបការៈច្រើនដល់ពួកព្រាហ្មណ៍និងគហបតីដែរ ព្រោះអ្នកទាំងឡាយសម្តែងធម៌មានលម្អបទដើម លម្អបទកណ្តាល លម្អបទចុង ប្រកាសនូវព្រហ្មចរិយធម៌ព្រមទាំងអត្ថនិងព្យញ្ជនៈ ដ៏បរិបូណ៌បរិសុទ្ធិទាំងអស់ ។
សាគារា អនាគារា ច ឧភោ អញ្ញោញ្ញនិស្សិតា អារាឆយន្តិ សទ្ធម្មំ យោគក្ខេមំ អនុត្តរំ
ពួកគ្រហស្ថនិង បព្វជិតទាំងពីរគួរអាស្រ័យគ្នាទៅវិញទៅមក ទើបញុំាងព្រះសទ្ធម្ម ដែលជាទីក្សេមចាកយោគៈ ដ៏ប្រសើរឱ្យសម្រេចបាន ។
ព្រះពុទ្ធសាសនាគឺជាពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់។ បើយោងតាមអត្ថន័យនៃពាក្យថាព្រះ
ពុទ្ធសាសនាបែបភាសាអង់គ្លេស[ Buddhism ដែលបានក្តោបយកន័យគ្របដណ្តប់ទាំងព្រះពុទ្ធជាសាស្តា
ព្រះធម៌មានធម្មវិន័យជាពាក្យប្រៀនប្រដៅ និងព្រះសង្ឃជាអង្គសាវ័ក រួមហៅថាព្រះរតនត្រ័យគឺកែវទាំង ៣
នេះឯង។
ជីវប្រវត្តិសង្ខេប
មុនពុទ្ធសករាជ៨០ឆ្នាំ មានព្រះរាជាណាចក្រតូចមួយឈ្មោះសក្កជនបទមាន ទីក្រុងកបិលវត្ថុឬជារាជធានី
ដែលស្ថិតនៅក្រោម អាណាគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះបាទបសេនទិនាក្រុងសាវត្ថីក្នុងដែនកោសល កាលណោះ
ព្រះបាទសុទ្ធោធនៈជារាជាធិបតេយ្យបានរាជាភិសេកជាមួយព្រះនាងមាយា ជាអគ្គមហេសីហើយក្រោយមក
ក៏បានប្រសូត្រព្រះរាជបុត្រាមួយព្រះអង្គព្រះនាមថា សិទ្ធត្ថកុមារក្នុងព្រះរាជត្រកូលគោតម ។ កាលព្រះជន្មា
យុគ្រប់៨ វស្សាព្រះកុមារតូចក៏បានទទួលការសិក្សានូវវិជ្ជាផ្សេងៗ ដូចជា អក្សរសាស្ដ្រ យុទ្ធសាស្ដ្រ សិល្បៈ
ក្នុងការគ្រប់គ្រង។ល។ លុះជន្មាយុគ្រប់១៦ព្រះវស្សាព្រះរាជជនកជននីក៏បានរៀបចំព្រះរាជពិធីអភិសេកអា
វាហមង្គលជាមួយព្រះនាងយសោធរា (ពិម្ពា) ឲជាព្រះរាជជាយា ។ តាំងពីតូចរហូតដល់ព្រះវរកាយចម្រើន
ពេញវ័យព្រះអង្គពុំដែលបានចេញទៅខាងក្រៅ ព្រះរាជវាំងម្តងណាឡើយលុះមានថ្ងៃមួយព្រះអង្គនិងអាមាត្យ
ឆន្នៈបានលួចចេញទៅដើម្បីទស្សនាទតមើលជីវភាពរបស់ប្រជារាស្ត្រសាមញ្ញធម្មតា ។
ក្នុងចំណោម អ្នកដែលទ្រទ្រង់ការពារលទ្ធិ ព្រះពុទ្ធសាសនាគប្បីយើងរាប់ព្រះនាមរបស់ព្រះមហាក្សត្រនៃ
នគរមគធៈ ដែលមានទីក្រុងឈ្មោះរាជគ្រិហ៍ ។ ទីក្រុងនេះជាមជ្ឈមណ្ឌលពុទ្ធនិយមទីមួយសម្រាប់ការ
ផ្សព្វផ្សាយ ។ ដោយការមានការគាំពារពីសំណាក់ ព្រះរាជាទាំងឡាយនៃទីក្រុងនេះ ព្រះពុទ្ធសាសនាក៏
មានការលូតលាស់យ៉ាងខ្លាំងក្លាបំផុត ពោលគឺបានយកជ័យជម្នះលើសាសនាផ្សេងៗទៀត ។
ក្នុងពេលដែលព្រះពុទ្ធអង្គនៅមានព្រះជន្មនៅឡើយ សហគមន៍សង្ឃរក្សាបាននូវសាមគ្គីសាមគ្គាយ៉ាង
រឹងមាំប៉ុន្តែពេលដែលទ្រង់បានសុគត ឬចូលព្រះនិព្វានផុតទៅ សហគមន៍សង្ឃទាំងនោះត្រូវបានបែកបាក់
ហើយចៅអធិកាខេត្តប្រកាសរៀងៗខ្លួននូវស្វយ័តភាព ហើយមិនចុះសម្រុងនឹងគ្នាឡើយ។ ព្រះភិក្ខុសង្ឃខ្លះ
បាននិមន្តទៅទេសនាពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយទៀត ។ ខ្លះទៀតគង់ប្រថាប់នៅក្នុងវត្តអារាម ចិញ្ចឹមជីវិត
ដោយខ្លួនឯងផ្ទាល់ថែមទាំងទទួលឲ្យព្រះភិក្ខុសង្ឃ គោចរណ៍ទាំងឡាយ ឲ្យស្នាក់អាស្រ័យនៅរដូវវស្សា
ទៀតផង ។ នេះដែលជាបច្ច័យដែលនាំឲ្យមានការលូតលាស់នៃលទ្ធិសាសនា ។
គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថា រូបភាពរបស់ព្រះពុទ្ធអង្គ បន្តិចម្តងបានប្រែក្លាយខុសពីសភាពដើម ដោយ
ហេតុថាជីវប្រវត្តិពិតៗ របស់ព្រះបរមគ្រូត្រូវបានជំនួសដោយអច្ឆរិយភាព ហើយទន្ទឹមនឹងនេះ រឿងព្រេង
និទានជាច្រើនដែលពាក់ព័ន្ធនឹងឆាកជីវិតរបស់ព្រះពុទ្ធអង្គ ឥឡូវនេះ ត្រូវក្លាយទៅជាប្រវត្តិសាស្ត្រ ហើយ
ដំណើរការនេះចេះតែវិវត្តន៍ទៅមុខជានិច្ច។
ចម្លាក់ គុប្តៈ ឥណ្ឌា នាដើមសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រ តំណាងការសាងព្រះភ្នួស ការទេសនា និង ការចូលព្រះនិព្វានរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ
ចំពោះអ្នកស្រែចំការតូចតាច ក្រីក្រ រាល់សកម្មភាពរបស់ព្រះពុទ្ធអង្គប្រកបដោយអច្ឆរិយៈភាពហើយនៅ
ទីបំផុតសម្រាប់ពួកគេ ទ្រង់បានក្លាយជាស្តេចចក្រវាឡដ៏ពិតៗមួយព្រះអង្គ មានន័យថាព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជា
ព្រះអធិរាជឬស្តេចនៃពួកស្តេច។ ព្រះពុទ្ធអង្គគឺជាមនុស្សលើសពីមនុស្សទាំងពួង ព្រះអង្គ គឺជា ព្រះអាទិទេព
កំពូល ។ ចំពោះបញ្ហានេះ យើងមានភស្តុងតាងជាច្រើន ដែលបង្ហាញបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់លាស់នូវគោល
គំនិត ឬ ទស្សនទានរបស់ប្រជានុរាស្ត្រ នាសម័យបុរាណ ទាក់ទិននឹងប្រវត្តិ ឬសាវតាររបស់ព្រះពុទ្ធអង្គ ។
នៅស.វទី៣ មុនគ.ស សន្តតិវង្សមោរ្យៈ ដែលស្ថិតនៅនគរមគធៈ ដែលបានលាតសន្ធឹងការត្រួតត្រារហូតដល់
ជ្រលងផ្នែកខាងក្រោមនៃទន្លេ គង្គាហើយគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជាមួយព្រះអង្គកាន់លទ្ធិព្រះពុទ្ធសាសនា គឺ
ព្រះបាទអសោក ។ ព្រះរាជានេះយកកលទ្ធិព្រះពុទ្ធសាសនាធ្វើជាសាសនារបស់រដ្ឋ ហើយទ្រង់បានបញ្ជារ
បង្គាប់ឲ្យមានការសាងសង់នូវចក្រធម៌ថ្មធំមួយ ជានិមិត្តរូបនៃធម៌របស់ព្រះព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ។ ដូចនេះ ធម៌
ចក្រថ្មខាងលើនេះ តំឲ្យឧត្តមគតិដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់ ពុទ្ធសាសនិកជនដែលប្រាថ្នាឲ្យ មានការ អភិវឌ្ឍន៍ផ្សព្វ
ផ្សាយព្រះឱវាទ ឬធម៍របស់ព្រះពុទ្ធអង្គនៅគ្រប់ទិសទីទាំងអស់ក្នុងសកលលោកយើងនេះ ។ ថ្វីត្បិតតែកង
ចក្រធម៌នេះដ៏ធំមហិមាធ្វើអំពីថ្ម ដែលគេមិនអាចបង្វិលដោយកម្លាំងមនុស្សបានក៏ដោយ តែអ្វី ដែលសំខាន់
ក្នុងមនោសញ្ចេតនារបស់អ្នកបួស ឬឧបាសក ឧបាសិកា គឺការបង្វិលជានិមិត្តរូបតែប៉ុណ្ណោះ ។ គឺក្នុងបរិបទ
ជំនឿសាសនានេះហើយ ដែលព្រះបាទអសោកមហារាជ ទ្រង់បានបង្រួបបង្រួមជាតិឥណ្ឌាជា ធ្លុងមួយ
ដោយឡែកក្នុងភូមិភាគនៃប្រទេសឥណ្ឌាខាងលើក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គ ។ ហើយការបង្រួបបង្រួម ជាតិ
នេះ ក៏ជាព្រឹត្តិការណ៍ដែលពុំធ្លាប់មានពីមុនឡើយ ។ ព្រះមហាក្សត្រដ៏ធំនេះ គឺជានិមិត្តរូបនៃភាពរុងរឿង
នៃវប្បធម៌បែបពុទ្ធនិយមដំបូងបង្អស់ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ឥណ្ឌា ។ ព្រះអង្គត្រូវអ្នកប្រវត្តិវិទូចាត់ទុកថា ជា
ព្រះរាជាមួយព្រះអង្គមិនគ្រាន់តែជាស្តេចសឹក តែប៉ុណ្ណោះទេ ក៏ប៉ុន្តែតំណាងនូវក្រិត្យក្រមច្បាប់ ព្រមទាំង
សីលធម៌ដ៏វិសេសវិសាលបំផុតផងដែរ ។ រវាងឆ្នាំ ២៥៤ មុនគ.ស ទ្រង់បានកាន់លទ្ធិសាសនា ហើយបាន
ក្លាយជាគតិបណ្ឌិតថ្នាក់ដែលមានចំណេះចេះដឹងខាងអាណាចក្រ និង ខាងធម្មចក្រសំខាន់បំផុតក្នុងប្រវត្តិ
សាស្ត្រឥណ្ឌា ។ ការផ្លាស់ប្តូរសាសនានេះ ពោលគឺពីព្រហ្មញ្ញសាសនា ទៅជាព្រះពុទ្ធសាសនា បានធ្វើ
ឲ្យស្តេចអង្គនេះឈប់ ធ្វើសឹកសង្គ្រាមទៀត ហើយគ្រប់គ្រងព្រះរាជនគររបស់ទ្រង់ដោយសុខសន្តិភាព
ដោយសីលធម៌ និងមនុស្សធម៌ ។ គេឃើញទ្រង់ប្រទាននូវអំណោយជាច្រើនទៅអ្នកក្រីក្រ យាងទៅសួរ
សុខទុកអ្នកមានជម្ងឺ និងព្រះភិក្ខុសង្ឃតាម បូជនីយដ្ឋាននានា ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត តាមរយៈបទបញ្ញាត្តិដែល
ព្រះអង្គបានចារលើថ្ម យើងក៏អាចដឹងអំពីព្រហ្មវិហារ ធម៌ដ៏ជ្រាលជ្រៅរបស់ព្រះអង្គ ដែលយកធម៌ព្រះពុទ្ធ
ធ្វើជាត្រីវិស័យសម្រាប់គ្រប់គ្រង ដឹកនាំប្រទេសដែរ ។
គំនូរព្រះវិហារខ្មែរ ស្តីអំពីការសាងព្រះភ្នួស ទេសនា និងចូលព្រះនិព្វាន (ម.ត ២០១១)គេនៅចងចាំពាក្យមួយឃ្លានេះរបស់ទ្រង់ ដែលប្រកបដោយឧត្តមគតិគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ ចំពោះការសម្លាប់
គ្នាទៅវិញទៅមក ការកេណ្ឌប្រជាពលរដ្ឋក្នុងសង្គ្រាមវាតទឹកដី ទាំងនោះខ្ញុំមានអារម្មណ៍សោកស្តាយណាស់។
ក្នុងន័យនេះហើយព្រះអង្គបានសាងអំពើល្អហើយបញ្ឈប់នូវរាល់សោកនាដកម្មដែលបណ្តាលមកពីសង្គ្រាម។
ក្រោយពីព្រះបាទអសោកចូលទីវង្គត់ទៅចក្រភពរបស់ទ្រង់ត្រូវបាន បែកបាក់ខ្ទេចខ្ទាំ ហើយព្រះរាជាបាន
និយមព្រហ្មញ្ញសាសនាជាង។ទោះបីជាស្ថិតក្នុងស្ថានភាពដ៏លំបាកលំប៉ិនយ៉ាងណាក៏ដោយក៏ព្រះភិក្ខុសង្ឃ
ទាំងឡាយបានខិតខំផ្សព្វផ្សាយលទ្ធិព្រះពុទ្ធសាសនាដែរ។ដោយសារពួកគេចេះបត់បែនតាមលទ្ធិតាមស្ថាន
ភាពរបស់សង្គម ពោលគឺចេះសម្របសម្រួលតាមកាលៈទេសៈ រហូតដល់បញ្ចូល ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានូវស
មាសភាពដែលមិនមែនជាសាសនារបស់ សាសនាខ្លួនថែមទៀតផងព្រះពុទ្ធសាសនាក៏បានមានជីវិតរស់រាន
តទៅទៀត។
ឧទាហរណ៍ដ៏ជាក់ស្តែង គឺក្រោយពីព្រះបរមគ្រូចូលព្រះបរិនិព្វានមក ពុទ្ធសាសនិកត្រូវបានបែកចែកជា
ពីរក្រុម៖ ១-ភិក្ខុសង្ឃនិមន្តពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយទៀត ឬរស់នៅក្នុងព្រៃភ្នំ,២-ក្រុមភិក្ខុសង្ឃ គង់នៅមួយ
កន្លែង ។ទាំងនេះជាហេតុដែលនាំឲ្យមាន ការបង្កើតឡើងភាពខុសគ្នានៃមុខងារជាទីរបស់ពុទ្ធសាសនិកក្នុង
សង្គមជាតិ ឥណ្ឌា។
បរិបទនេះ គេក៏ឃើញមានការបង្កើតឡើងជាក្រិត្យក្រមនូវច្បាប់បំបួសថ្មី ៖ នរណាមួយដែលចង់ចូលបួស
ជាភិក្ខុសង្ឃត្រូវចូលហាត់ហ្វឹកហ្វឺនរៀនធម៌អារិ៍ជាមុនសិនហើយបន្ទាប់មកទើបទទួលកាបំបួសអ្វីមួយដែលជា
ពិធីការចាំបាច់ ដើម្បីចូលរួមក្នុងសហគមន៍សង្ឃខាងពុទ្ធសាសនា។គឺស្ថានភាពនេះហើយ ដែលជាមូលហេតុ
នៃការលេចធ្លោឡើងនូវមនុស្សពីរជំពូក គឺសង្ឃ និងគ្រហស្ថ ហើយបន្ទាប់មកទៀត គេឃើញមានមនុស្សទៅ
ដល់៤ក្រុម ឬឋានៈគឺ ព្រះចៅអធិការវត្ត, នេន,ព្រះភិក្ខុសង្ឃទេសនាធម៌ និងព្រះភិក្ខុសង្ឃដែលនិមន្តពីកន្លែង
មួយទៅកន្លែងមួយទៀត ឬភិក្ខុសង្ឃធ្វើគោចរណ៍។
ម្យ៉ាងវិញទៀត នាសម័យនោះ គួរកត់សម្គាល់ថា ព្រះភិក្ខុសង្ឃដែលធ្វើគោចរណ៍ ក៏ចាប់ផ្តើមមានចំនួនតិច
ទៅៗជាលំដាប់ហើយក្លាយខ្លួនជាភិក្ខុសង្ឃដែលគង់ប្រថាប់នៅក្នុងព្រះវិហារ ឬវត្តអារ៉ាម។ដូច្នេះដើម្បីផ្តល់នូវ
ជម្រកថ្មីសម្រាប់ព្រះភិក្ខុសង្ឃទាំងនោះ គេត្រូវសាងសង់ព្រះវិហារថ្មីដែលមានលក្ខណៈ អចិន្ត្រៃមិនផ្លាស់ប្តូរ
កន្លែងដែលមានវិន័យតឹងតែង ហើយមានហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធប្រាកដប្រជា ។
ទាំងនេះសឲ្យឃើញថា ពីស្ថានភាពមួយដែលគ្មានឋាន ឬស្មើភាព ហើយគ្មានសណ្តាប់ធ្នាប់ និងសហគមន៍
សង្ឃបានក្លាយទៅជាក្របខណ្ឌមួយមានឋានានុក្រមត្រឹមត្រូវ មានច្បាប់ទម្លាប់តឹងតែងសម្រាប់អ្នកបួស។ក្នុង
ប្រវត្តិសាស្ត្រ គេឃើញសភាសង្ឃមានអំណាចខ្លាំងក្លាណាស់ក្នុងសង្គមហើយបន្ទាប់មកពួកគ្រហស្ថក៏មាន
សិទ្ធិមិនតិចដែរ។ រូបភាពនៃវត្តអារ៉ាមពីមុន ដែលភិក្ខុសង្ឃសម្តែងធម៌ និងព្រះចៅអធិការវត្ត អ្នកផ្តល់អំណោ
យទាននិងអ្នកស្មូមស្ថិតក្នុងស្ថានភាពប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ឥឡូវនេះស្ថានភាពនេះត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរទម្រង់
យ៉ាងខ្លាំង ។ ការស្ថាបនា និងការបង្កើនចំនួននៃមូលនិធិសាសនា ដែលមានលក្ខណៈជាអចិន្ត្រៃយ៍ស គឺជា
កត្តាពង្រីកពង្រឹងអំណាចរបស់វត្តអារ៉ាម ដោយមានការរីកចំរើននៃ ច្បាប់វិន័យសង្ឃ ។ អ្វីៗ ដែលជាវិស័យ
ក្នុងវត្តអារ៉ាមសហគមន៍សង្ឃត្រូវបានគិតគូ យ៉ាងហ្មត់ចត់លំអិតហើយរាល់ការខុសឆ្គងត្រូវទទួលនូវពិន័យ
ត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់បញ្ញាត្តិ ។សូម្បីតែគម្ពីរធម៌វិន័យ ក៏ត្រូវបែងចែកជាពីរប្រភេទដែរ គឺព្រះធម៌ ឬលទ្ធិរបស់
ព្រះពុទ្ធនិងវិន័យគឺច្បាប់សម្រាប់ព្រះភិក្ខុសង្ឃសាមណេរផងទាំងឡាយ ។
អំពីប្រភពនៃបុណ្យដែលទាក់ទិនទៅនឹងលទ្ធិព្រះពុទ្ធសាសនា សូមជម្រាបថា បុណ្យទាំងនោះគឺជាប្រពៃណី
ទំនៀមទម្លាប់ដែលត្រូវបានប្រសូត្រឡើង ក្រោយពីព្រះពុទ្ធអង្គសោយទីវង្គតហើយបន្តិចម្តងក៏បានក្លាយទៅ
ជាពិធីកម្ម។ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ហើយដោយមានកំណត់ពេលវេលាត្រឹមត្រូវផងនោះពុទ្ធសាសនិកគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន
គ្រប់ទិសគ្រប់តំបន់បានអញ្ជើញមកទីតាំង ប្រវត្តិសាស្ត្រដែលព្រះពុទ្ធអង្គព្រះបរមគ្រូនៃយើងបានបំពេញស
កម្មភាពមួយចំនួន ឬបានរស់នៅ ដូចជាកន្លែងដែល ព្រះអង្គបានប្រសូត្រ ត្រាស់ដឹង ប្រទានធម៌សាសនា
ដំបូង និងចូល បរិនិព្វានជាដើម ដើម្បីជួបជុំគ្នា រំលឹកគុណដល់អរិយបុគ្គល ។
សូមជម្រាបថា កន្លែងទាំងនោះដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងឆាកជីវិតរបស់ព្រះពុទ្ធអង្គ ត្រូវពុទ្ធសាសនិកជនចាត់
ទុកថា ជាកន្លែងពិសិដ្ឋ ព្រោះធ្លាប់ជាទឹកដីរបស់ព្រះ ដូច្នេះហើយ រហូតដល់បច្ចុប្បន្នភាពទឹកដីទាំងនោះនៅ
តែអូសទាញពួកទេសចរណ៍នៅឡើយ ឬសាសនិកជនគ្រប់សញ្ជាតិ ។
ដូចនេះ គឺនៅលើទីតាំងពិសិដ្ឋទាំងនោះ ហើយដែលមានការចូលរួមពីសំណាក់ ភិក្ខុសង្ឃនិងគ្រហស្ថជា
លើកដំបូង ដើម្បីរំលឹកគុណដល់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ គឺជាដើមកំណើតនៃការគោរពបូជា រួមដោយភាតរភាព
ព្រះពុទ្ធអង្គ ។ ចាប់តាំពីពេលនោះមក យើងក៏បានជួបប្រទះនូវការផ្សព្វផ្សាយនូវគម្ពីរគំនិតសាសនាថ្មីៗ
ទៅគ្រប់ទិសទី ជាពិសេសនៅជ្រោយសុវណ្ណភូមិយើងនេះ ដែលមានហ្វូ-ណន ឬនគរភ្នំ លិនយី ឬចម្ប៉ា
នៅភូមានិងឥណ្ឌូនេស៊ី ។
សូមរំឮកថា នាសម័យដើមប្រវត្តិសាស្ត្រនេះប្រទេសថៃ លាវ/ឡាវនិងវៀតណាមខាងត្បូងមិនទាន់ត្រូវបាន
ប្រសូតឡើងនៅឡើយ។ ខាងលើនេះ ជាលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យសម្រាប់កំណត់ការពាក់ព័ន្ធទៅនឹងកំណើតនូវ
ប្រពៃណីបុណ្យទានក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ៕ (ម.ត្រាណេសាសនា
๑.คิริมานนทสูตร ตอน ๑-๒
เป็นเรื่องราวของพระคิริมานนท์ที่อาพาธ ซื่งพระอานนท์ได้ไปกราบบังคมทูล พระผู้มีพระภาคเจ้าเล่าอาการของพระคิริมานนท์ให้ทรงทราบ พระพุทธองค์จึงได้ตรัสแสดงพระสูตรนี้ ให้พระอานนท์ไปแจ้งแก่พระคิริมานนท์อีกครั้งหนึ่ง เมื่อพระคิริมานนท์ได้สดับแล้ว อาการอาพาธก็ระงับไป พระสูตรนี้ ต้นฉบับเดิม ได้ผ่านการตรวจตรอง โดย ท่านเจ้าคุณ พระอุบาลีคุณูปมาจารย์(จันทร์ สิริจันโท) วัดบรมนิวาส กรุงเทพ จึงเชื่อได้ว่า เป็นธรรมะแท้ๆไม่ผิดพลาดคลาดเคลื่อนอย่างแน่นอน ผู้ฟังจะได้รับอรรถรส ฯ
๓.พระธรรมเสนาบดีสารีบุตร ตอน ๑-๒
เป็นเรื่องราวประวัติของ พระสารีบุตร ทูลลาพระพุทธเจ้า เข้าสู่ปรินิพพาน โดยไปนิพพานที่บ้านเกิด ในห้องคลอดของตัวเอง และได้เทศน์โปรดโยมมารดา ซึ่งขณะนั้น ยัง ไม่เลื่อมใสในพระพุทธศาสนา ซ้ำเป็นมิจฉาทิฏฐิ แต่ด้วยปัญญาอันยอดเยี่ยมของพระสารีบุตร ก็ทำให้โยมมารดาเปลี่ยนมาเลื่อมใสในพระพุทธเจ้า จนได้บรรลุพระโสดาบัน ฟังแล้วถึงกับน้ำตาซึมทีเดียว ฯ
.สมเด็จพระนางพิมพาภิกษุณี ตอน ๑-๒-๓
เป็นเรื่องราวของพระนางพิมพาที่ได้ร่วมสร้างบารมีมากับพระผู้มีพระภาคเจ้า ตลอดระยะเวลา กว่า ๔ อสงไขย กับเศษแสนมหากัปป์มาในชาติสุดท้ายนี้ ได้บวชเป็นภิกษุณี และสำเร็จพระอรหันต์ ได้ทูลลาพระผู้มีพระภาคเจ้า เพื่อเข้าสู่พระนิพพาน และขออโหสิกรรมที่เคยได้ล่วงเกินพระองค์มาในชาติก่อนๆ เป็นบทประพันธ์ของ พระพรหมโมลี (วิลาศ ญาณวโร ป.ธ.๙) วัดยานนาวา กรุงเทพ จากหนังสือ วิมุตติรัตนมาลี กล่าวได้ว่า เป็นวรรณกรรม ชิ้นเอก ที่รจนาได้อย่างไพเราะมากมายทีเดียว ฯ
พุทธโอวาทก่อนปรินิพพาน
เป็นบทประพันธ์ ของ วศิน อินทรสระ จากเรื่อง พระอานนท์พุทธอนุชา ซึ่งทางผู้ประพันธ์ ได้ต่อเติมเสริมแต่งเรื่องนอกตำราเข้าไปมากมาย จนอาจเป็นเหตุทำให้ผู้ไม่รู้หลงเข้าใจผิดในเนื้อหาสำคัญของเรื่องราวความจริงไปได้ พุทธโอวาทก่อนปรินิพพานนี้ ได้มีผู้ฉลาดสามารถ ตัดต่อคัดเอาแต่ที่เป็นคำสอนแท้ๆของพระสัมมาสัมพุทธเจ้ามาเผยแผ่อีกทีหนึ่ง และได้ผ่านการตรวจทานเป็นที่แน่ใจแล้ว ว่ามีแต่ของแท้ ไม่มีก้างกระดูกปนอยู่ ผู้ฟังจึงฟังได้อย่างสบายๆ
ទានញ្ច ការឲ្យទាន
ការឲ្យទាន គឺការលះបង់ការបរិច្ចាគការវៀរបង់ផលប្រយោជន៍ដែលទទួលបានដោយការបៀតបៀនអ្នកដទៃ
មាន៣ យ៉ាងគឺ
១. ចេតនាទាន ( ចាគចេតនា ) មានការតាំងចិត្តឲ្យ ( មកអំពីចិត្តខាងក្នុង ) ដែលជាការឲ្យទានហើយ ប្រព្រឹត្តទៅ
ដើម្បីសេចក្តីមិនលោភលន់ ( ធ្វើឲ្យទទួលបាននូវការឆ្អែតចិត្ត )
២. វិរិតិទាន ( អភយទាន ) មានការឲ្យអំពីខាងក្នុងចិត្ត ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីវៀរចាកការមានទោសៈ ដូច ការឲ្យដើម្បី
វៀរចាកការកន្លងល្មើសសីល ៥ មានការតាំងចិត្តឲ្យការមិនបៀតបៀនអ្នកដទៃ ហើយប្រសិនបើនរណាឲ្យយើង
ថ្នាំងថ្នាក់ចិត្ត ( ជាគូសត្រូវ ) យើងអត់ធន់ ឲ្យនូវអភយទានបាន ( មិនតបត និងចងគំនុំ ) នឹងធ្វើឲ្យបាន
អានិសង្សដ៏មានកម្លាំង ។
៣. វត្ថុទាន ( ទេយ្យធម៌ ) ការឲ្យទេយ្យធម៌ដោយសទ្ធា ឬដោយមេត្តា ការឲ្យទានក្នុងខនេះ ត្រូវមានវត្ថុទានទើប
គ្រប់បរិបូណ៌ ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីសក្ការៈ ។
លក្ខណៈទានដែលកាន់យកថាជាមង្គល អង្គប្រកបសំខាន់ បានដល់ ការមានចេតនាក្នុងការឲ្យ និងការឲ្យព្រោះ
ការមិនលោភ ( ជាការលះបង់ដាច់ស្រឡះ ) ចំណែកវត្ថុ ទេយ្យធម៌គ្រាន់តែជាអង្គប្រកបរាយរង ។
ទេយ្យធម៌ដែលគួរឲ្យ មាន ១០ ប្រការ
១. អន្នំ បាយ គឺរបស់ស៊ី របស់ទំពាស៊ីផ្សេងៗ
២. បានំ ទឹកបរិភោគគ្រប់យ៉ាង
៣. វត្ថំ សំពត់គ្រប់យ៉ាង ដូចជា សំពត់ចីវរជាដើម
៤. យានំ យានពាហនៈ សម្រួលក្នុងការធ្វើដំណើរ ដូច រថ ស្បែកជើង ឆ័ត្រ ស្ពាន ជាដើម
៥. មាលា ផ្កាកម្រងគ្រប់ប្រភេទ ទាំងក្រងហើយ និងមិនបានក្រង
៦. គន្ធំ គ្រឿងក្រអូបសព្វមុខ ដូច ធូប ទៀន …
៧. វិលេបនំ គ្រឿងលាប ដើម្បីស្បែកស្អាត ( សម្រាប់មនុស្សទូទៅ ) និងបន្ធូរអាការចុករួយ ( សម្រាប់ភិក្ខុ ) ដូច រមៀត
ម្សៅត្រជាក់ ( បំបាត់កន្ទួលរមាស់ ) ប្រេងល្ង ( បំបាត់ការឈឺចុកចាប់ )
៨. សេយ្យំ ទីដេកនិងទីអង្គុយ ដូច កន្ទេល គ្រែ តាំង កៅអី កម្រាល ជាដើម
៩. អាវសថំ ទីស្នាក់អាស្រ័យ ដូច ផ្ទះ សាលា គ្រឿងប្រក់បិទបាំង ជាដើម
១០. បទីបំ ប្រទីប ដូច ប្រគេនថ្លៃភ្លើង ចន្លុះ អំពូលភ្លើង ជាដើម
បានៈ គឺទឹកភេសជ្ជៈក្នុងវិន័យសម្រាប់ភិក្ខុសាមណេរ ចែកចេញជា ២ ប្រភេទ មួយប្រភេទៗ មាន ៨ យ៉ាង
ទឹកអដ្ឋបាន ទី ១ មាន ៨ យ៉ាង
១. អម្ពបានំ ទឹកស្វាយ ( ខ្ចី ឬទុំ )
២. ជម្ពុបានំ ទឹកព្រីង
៣. ចោចបានំ ទឹកចេកមានគ្រាប់
៤. មោចបានំ ទឹកចេកគ្មានគ្រាប់
៥. មធុកបានំ ទឹកស្រគំ
៦. មុទ្ទិកបានំ ទឹកចន្ទន៍
៧. សាលុកបានំ ទឹកក្រឳឈូក
៨. ផារុសកបានំ ទឹកមាក់ប្រាង
ទឹកបានៈ ៨ យ៉ាងខាងលើនេះ ផឹកបានគ្រប់ពេល ( តម្បន ឧទកសម្ភិន្នំ វដ្តតិ សុទ្ធំ ន វដ្តតិ ភេសជ្ជៈទឹកស្រគំនោះ
លាយជាមួយទឹកទើបគួរ ឆាន់សុទ្ធ មិនលាយទឹក រមែងមិនគួរ )
ទឹកអដ្ឋបាន ទី ២ មាន ៨ យ៉ាង
១. កោសម្ពបានំ ទឹកផ្លែសង្ឃ័រ
២. កោលបានំ ទឹកផ្លែពុទ្រាតូច
៣. ពទរបានំ ទឹកផ្លែពុទ្រាធំ
៤. ឃតបានំ ប្រេង ( ចម្រាញ់ចេញពីសប្បិ ទឹកដោះថ្លា )
៥. តេលបានំ ប្រេង ចម្រាញ់ចេញពីគ្រាប់ធញ្ញជាតិ មាន សណ្តែក ល្ងជាដើម
៦. យាគុបានំ ទឹកបបរ
៧. បយោបានំ ទឹកដោះស្រស់ ( ខីរៈ )
៨. រសបានំ ទឹករស មានរសរបស់បន្លែជាដើម ( ដែលក្រៅអំពីភេសជ្ជៈ ៧ យ៉ាងខាងដើម )
ទឹកបានៈទាំង ៨ យ៉ាងខាងក្រោយនេះ ផឹកបានគ្រប់ពេលក្នុង ៥ ខដំបូង ចំណែកទឹកបានៈ ខទី ៦-៨ ផឹកក្នុង
វេលាមិនហួសពីថ្ងៃត្រង់
ទានសង្គ្រោះដោយន័យម្យ៉ាងទៀត មាន ២ យ៉ាង គឺ
១. ការឲ្យអាមិសទាន បានដល់ ការឲ្យបច្ច័យ ៤ មានបាយទឹក និងគ្រឿងឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ផ្សេងៗ ជាដើម
២. ការឲ្យធម្មទាន ( តែមិនកាន់យកថាជាមង្គល ) ការឲ្យធម៌ជាទាន ឈ្មោះថាឈ្នះការឲ្យទាំងពួង
( ព្រោះជាការឲ្យប្រាជ្ញាស្មារតី )
កាលយើងមានវត្ថុ មានចេតនាចង់នឹងឲ្យទាន ជួបមនុស្សដែលគួរនឹងបានទទួលនូវទាន កាលមានឱកាស
ហើយឲ្យទាន ឈ្មោះថាជាការឲ្យទាន ព្រោះមានចេតនាលះបង់ ដោយមិនមានលោភៈជាប់ចំពាក់ មិនមាន
ទោសៈ ( ឲ្យអភយទាន )
ការឲ្យវត្ថុទាន មានអង្គ ៣ គឺ
១. ទាយកោ អ្នកឲ្យទាន មានចេតនាក្នុងកាលទាំង ៣ គឺ
១. ១. កាលមុនឲ្យមានសេចក្តីជ្រះថ្លា មានចិត្តនឹងនរក្នុងខណៈដែលគិតនឹងឲ្យទាន មិនឲ្យមានអ្វីមករារាំងការតាំងចិត្ត
១. ២. កាលខណៈឲ្យធ្វើចិត្តជ្រះថ្លា ការធ្វើទានដែលយើងឲ្យនេះ ដើម្បីជាបច្ច័យខាងដើមនៃមគ្គផល ជាការលើកលំ
ដាប់ចិត្តឲ្យខ្ពស់ឡើង ( មិនធ្វើព្រោះសេចក្តីលោភក្នុងផលរបស់ទាន ) ទានដែលយើងធ្វើជាការលះបង់របស់ដែលឥតខ្លឹម
សារ ដើម្បីវត្ថុដែលមានខ្លឹមសារ ( ជ្រះថ្លាក្នុងទាននិងផលរបស់ទាន សូម្បីព្រះពុទ្ធទ្រង់ធ្វើយ៉ាងនេះមកហើយ ជាវត្ថុដែល
បណ្ឌិតព្រមទទួល ) ជាការកប់ទ្រព្យទុកដែលជាហេតុជាប់តាមខ្លួនទៅ ។
១. ៣. កាលឲ្យហើយធ្វើចិត្តឲ្យរីករាយ មិនមានចិត្តកករល្អក់ ជាការបង្ខូចចេតនាដែលល្អតាមក្រោយ ធ្វើឲ្យផល
របស់ទានតិច ជាការធ្វើបុណ្យមិនចូលដល់បុណ្យ ដូច ការស្តាយរបស់ដែលឲ្យហើយ ។
ការឲ្យទាននឹងមានអានិសង្សច្រើន ដល់បុគ្គលដែលមានចេតនាធ្វើគ្រប់កាលទាំង ៣
២. វត្ថុទាន ជាវត្ថុដែលបានមកដោយសេចក្តីបរិសុទ្ធ និងសុចរិតត្រូវតាមធម៌ ដូច មិនបានមកពីការខ្ចីបុល ការលួច និង
កេងប្រវ័ញ្ចជាដើម ដោយចំពោះរបស់ដែលឲ្យមានចេតនាធ្វើដោយផ្ទាល់ដៃខ្លួនឯង រមែងញ៉ាំងបីតិឲ្យកើតឡើងក្រៃលែង
៣. បដិគ្គាហកោ អ្នកទទួលទាន ជាអ្នកបរិសុទ្ធក្នុងសីល មានសីលបរិសុទ្ធតាំងពីសីល ៥ សីល ៨ រហូតដល់សីល
របស់ភិក្ខុសាមណេរ ការដែលមានអានិសង្សច្រើនឬតិច ស្រេចនឹងការមានសីលច្រើនឬតិច ក៏បានទទួលផលតាមនោះ
ឈ្មោះថាទានព្រោះជាការឲ្យដល់អ្នកមានគុណ ដោយសទ្ធាឬដោយហេតុនៃគុណ ជាដើម ។ ការបរិច្ចាគជាការឲ្យ
ដល់អ្នកដែលមានគុណតិចដោយចិត្តអាណិត ការបានថ្វាយទានដល់សង្ឃ កាន់យកថាមានអានិសង្សច្រើន ។
ធ្វើសង្ឃទាន មានអង្គប្រកប ៣
១. មានចេតនា ( ពោលទុករួចហើយ )
២. មានវត្ថុ បានដល់ ទេយ្យធម៌សម្រាប់ភិក្ខុ ( ចំណែកសម្រាប់ឃរាវាសមានច្រើនជាងសម្រាប់ភិក្ខុ ) ដែលជា
របស់មានប្រយោជន៍ និងមិនខុសចាកផ្លូវធម៌ និងផ្លូវលោក ។
៣. មានអ្នកទទួល គឺសង្ឃ បែងចែកលក្ខណៈរបស់សង្ឃមាន ២ ប្រភេទ គឺ
១. សង្ឃធ្វើសង្ឃកម្ម បានដល់
១. ១. មានភិក្ខុចាប់ពី ៤ រូបឡើងទៅ ដូច ការធ្វើឧបោសថ
១. ២. មានភិក្ខុចាប់ពី ៥ រូបឡើងទៅ ដូច ការបំបួសកុលបុត្រក្នុងបច្ចន្តជនបទ
១. ៣. មានភិក្ខុចាប់ពី ៩ រូបឡើងទៅ ក្នុងមជ្ឈិមប្រទេស ដូច ការបំបួសក្នុងមជ្ឈិមជនបទ
១. ៤. មានភិក្ខុ ២១ រូបឡើងទៅ ទាក់ទងនឹងការធ្វើបរិវាសកម្ម ដើម្បីឲ្យភិក្ខុដែលមានទោស បានចេញចាកទោស
២. សង្ឃដទៃៗ បានដល់
២. ១. ភិក្ខុមួយរូប ក៏ហៅថាសង្ឃបាន
២. ២. ព្រះអរិយៈ សូម្បីត្រឹមតែ ១ រូប ក៏ហៅថាសង្ឃ
២. ៣. សម្មតិសង្ឃ ដូច ភិក្ខុដែលនៅមិនទាន់សម្រេចអរិយមគ្គ ( ក្រុមភិក្ខុបញ្ចវគ្គិយ លើកលែងព្រះអញ្ញា-
កោណ្ឌញ្ញ ) អ្នកដែលបួសថ្មីសម្រេចជាភិក្ខុដោយការសូត្រកម្មវាចា
២. ៤. ភិក្ខុ សាមណេរ ឬសហធម្មិក ( អ្នកប្រព្រឹត្តរួមគ្នា បានដល់ ភិក្ខុ សាមណេរ ភិក្ខុនី សិក្ខមានា និង
សាមណេរី ) បានទទួលសម្មតិជាអ្នកតំណាងសង្ឃ សូម្បីមួយរូបក៏ហៅថាសង្ឃ ដូច មានអ្នកថ្វាយសង្ឃទាន តែ
សង្ឃឲ្យលោកមកតំណាង មកទទួលសង្ឃទាន កាន់យកថាជាសម្មតិសង្ឃ សូម្បីលោកជាព្រះអរិយៈក៏ដោយ
ព្រោះសង្ឃជាអ្នកតែងតាំង ( សម្មតិ ) ឲ្យមកតំណាង ។
រឿងព្រាហ្មណ៍ថ្វាយសង្ឃទាន
មានរឿងតំណាលក្នុងកាលមុនមកថា មានព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ប្រាថ្នាថ្វាយសង្ឃទាន បានទៅនិមន្តភិក្ខុក្នុងវត្តមក
ទទួលសង្ឃទាននៅផ្ទះរបស់គាត់ តែភិក្ខុសង្ឃលោកជាប់កិច្ចរវល់ទាំងអស់អង្គ ទើបបញ្ជូនសាមណេរមួយអង្គ
មកជំនួស ថ្ងៃក្រោយមក គាត់បានមកទូលសួរព្រះសាស្តាក្នុងរឿងនេះថា ការដែលសាមណេរទៅទទួលវត្ថុ
សម្រាប់ធ្វើសង្ឃ-ទាននេះ មានអានិសង្សដល់អ្នកប្រគេនដូចម្តេច ទ្រង់ត្រាស់ថា អានិសង្សដូចគ្នានឹងភិក្ខុសង្ឃ
បានទៅទទួលដែរ ព្រោះសាមណេរទៅក្នុងនាមរបស់សង្ឃ ។
អានិសង្សរបស់ទាន ដោយប្រភេទនៃបដិគ្គាហកៈ ( អ្នកទទួល ) ព្រះពុទ្ធត្រាស់ទុកក្នុងនវកនិបាតសូត្រ អង្គុត្តរ-
និកាយ ដូច្នេះ ព្រាហ្មណ៍ណាបានឲ្យអាហារផ្សេងៗ ដល់លោកិយមហាជន អស់វេលា ៧ ឆ្នាំ ៧ ខែ ក្នុងថ្ងៃចុង
ក្រោយបានឲ្យគ្រឿងអលង្ការមានតម្លៃថ្លៃ ឈ្មោះថាមហាទាន
ការឲ្យទានដល់ព្រះសោតាបន្នមួយរូប មានផលច្រើនជាងមហាទាន ដែលព្រាហ្មណ៍បានធ្វើហើយនោះទៅទៀត
ឲ្យបាយដល់ព្រះសកទាគាមីមួយរូប មានផលច្រើនជាងឲ្យបាយដល់ព្រះសោតាបន្នទាំងឡាយ ១០០ ដង ឲ្យ
បាយដល់ព្រះអនាគាមីមួយរូប មានផលច្រើនជាងឲ្យបាយដល់ព្រះសកទាគាមីទាំងឡាយ ១០០ ដង ឲ្យបាយ
ដល់ព្រះអរហន្តមួយរូប មានផលច្រើនជាងឲ្យបាយដល់ព្រះអនាគាមីទាំងឡាយ ១០០ ដង ឲ្យបាយដល់
ព្រះបច្ចេកពុទ្ធ មានផលច្រើនជាងឲ្យបាយដល់ព្រះអរហន្តទាំងឡាយ ១០០ ដង ថ្វាយបាយដល់
ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធមានផលច្រើនជាងឲ្យបាយដល់ព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំងឡាយ ១០០ ដង ប្រគេនបាយដល់សង្ឃ
មានព្រះពុទ្ធជាប្រធានមានផលច្រើនជាងថ្វាយបាយដល់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ថ្វាយវិហារដល់សង្ឃមកអំពីទិស
ទាំង ៤ មានផលច្រើនជាងប្រគេនបាយដល់សង្ឃមានព្រះពុទ្ធជាប្រធាន ( ក្រៅអំពីនេះ ព្រះពុទ្ធបានត្រាស់
ទានទុកក្នុងសូត្រដទៃៗ ទៀត )
ការឲ្យទាននឹងមានអានិសង្សច្រើន គឺកុំចំពោះតែភិក្ខុ ព្រោះជាបាដិបុគ្គលិកទាន ( ចំពោះបុគ្គល ) ទើបធ្វើឲ្យ
បានអានិសង្សតិចជាងធ្វើចំពោះសង្ឃ
ទានឈ្មោះថាជាមង្គល ព្រោះជាហេតុនៃការសម្រេចផលក្នុងទិដ្ឋធម៌ ( បច្ចុប្បន្នភព ) និងសម្បរាយភព
( បរលោក ) មានឋានៈ កិត្តិយស កេរ្តិ៍ឈ្មោះ ទ្រព្យសម្បត្តិស្តុកស្តម្ភ ជាទីស្រឡាញ់របស់ជនទាំងឡាយ ជាដើម
រឿងសេដ្ឋីមិនមានបុត្រ ( អបុត្តកសេដ្ឋី )
អបុត្តកសេដ្ឋីបានប្រើគេឲ្យប្រគេនអាហារបិណ្ឌបាតដល់ព្រះតគរសិខីបច្ចេកពុទ្ធ ( កូនរបស់នាងបទុមវតី )
ដោយផលកម្មល្អនេះ ធ្វើឲ្យអបុត្តកសេដ្ឋីបានកើតក្នុងឋានសួគ៌ ៧ ដង កើតជាសេដ្ឋីក្នុងក្រុងសាវត្ថី ៧ ដង
ផលរបស់ទាន
ផល ( អានិសង្ស វិបាក ) របស់ទាន មាន ៥ គឺ
១. ពហុនោ ជនស្ស បិយោ ហោតិ មនាបោ អ្នកឲ្យទាន ជាទីស្រឡាញ់ ជាទីគាប់ចិត្តដល់ជនច្រើន
២. សន្តោ សប្បុរិសោ ភជន្តិ ពួកសប្បុរសអ្នកស្ងប់ រមែងគប់រក
៣. កល្យាណោ កិត្តិសទ្ទោ អព្ភុគ្គច្ឆតិ មានកិត្តិស័ព្ទដ៏ពីរោះខ្ចរខ្ចាយទៅ
៤. គិហិធម្មោ អនបគតោ ហោតិ មិនបានប្រាសចាកធម៌របស់គ្រហស្ថ ( គឺមិនប្រាសចាកសីល ៥ )
ឬម្យ៉ាងទៀត យញ្ញទេវ បរិសំ អមង្កុភូតោ មិនជាទីស្អប់ខ្ពើមរបស់មនុស្សក្នុងសង្គម
៥. កាយស្ស ភេទា បរម្មរណា សុគតឹ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជតិ លុះបែកធ្លាយរាងកាយស្លាប់ទៅ
រមែងកើតក្នុងសុគតិ សួគ៌ ទេវលោក ( អង្គុត្តរនិកាយ បពា្ចកនិបាត )
ទោសនៃការមិនស្គាល់ការឲ្យទាន
កាលមិនដែលស្គាល់ការឲ្យ មានតែការទទួលតែម្យ៉ាង រមែងមិនមាននរណាចង់គប់រក សមាគមជាមួយ
លុះលះលោកនេះទៅហើយ តែងកើតក្នុងភពថ្មីមានឋានៈ និងការរស់នៅតូចទាប លំបាក ក្រខ្សត់ ដូច
កើតជាស្មូមយាចក ជាដើម ហេតុនោះ បើចង់ជាអ្នកមានទ្រព្យ ទើបត្រូវតែស្គាល់ការឲ្យទាន ។
នៅក្នុងគម្ពីរសុត្តន្តបិដក, ខុទ្ទកនិកាយ, សត្តនិបាត, តតិយភាគទី៥៤, ទំព័រទី៣៦ (បរា ភវសូត្រ) មានដំណាលថា
បន្ទាប់ពីបានស្តាប់នូវការបកស្រាយរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធអំពីហេតុដែល នាំមកនូវក្តីចំរើន ឬ មង្គល (មង្គលសូត្រ ៣៨ប្រការ) រួចហើយ ពួកមនុស្ស និង ទេវតាទាំងឡាយដែលធ្លាប់តែមានការខ្វែងគំនិតគ្នានោះ ក៏បានស្រុះស្រួលស្រស់ស្រាយនឹងគ្នាឡើងដោយពុំមានក្តីមន្ទឹលឡើយ ។ មិនយូរប៉ុន្មាន ពួកគេមានគំនិតមួយកើតឡើងថា ធម្មតាក្នុងលោកនេះរមែងមានសភាវៈជាគូនឹងគ្នា គឺថា៖ មាន គូនឹង ក្រ, សុខ គូនឹង ទុក្ខ ជាដើម, ហេតុនេះ ហេតុនៃក្តីចំរើនត្រូវតែជាគូនឹងហេតុនៃក្តីវិនាស ។ ព្រះសមណគោត្តមបានដឹងនូវហេតុនៃក្តីចំរើន ដូចដែលព្រះអង្គបានសំដែងប្រាប់យើងរួចហើយ ហើយជាធម៌ដ៏ពិរោះដែលពួកយើងពុំធ្លាប់បានឮ ហេតុនេះព្រះអង្គពិតជាដឹងអំពីហេតុ នៃ ក្តីវិនាស ។ ហេតុនេះទើបពួកគេបានមូលគំនិតគ្នាទៅទូលសួរព្រះពុទ្ធថា៖ “បពិត ព្រះសមណគោត្តមបរមសាស្តាដ៏ចំរើន សូមព្រះអង្គមេត្តាប្រាប់ពួកយើងខ្ញុំអោយបានដឹងនូវហេតុ ដែលនាំអោយមនុស្សសត្វក្នុងលោកសន្និវាសនេះនឹងជួបនូវ ក្តីវិនាសសាបសូន្យចាកគុណដោយប្រការយ៉ាងណា?” ។
(ចុចទីនេះដើម្បីស្ដាប់)
ព្រះពុទ្ធបានសំដែងថាហេតុនៃក្តីវិនាសមានដូចតទៅៈ
១- បុគ្គលអ្នកទ្រូស្តធម៌, ស្អប់ធម៌
ធម៌ សំដៅដល់ការបង្រៀន ឬ គោលការណ៍ទាំងឡាយណាដែលត្រឹមត្រូវទៅតាមសភាវៈពិត ពុំមែនជាការក្លែងបន្លំ, ល្បួងលួងលោម, បញ្ឆោតបញ្ចុះបញ្ចូល ។ ធម៌ក៏បានដល់ការបង្រៀនទាំឡាយរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធផងដែរ ព្រោះព្រះពុទ្ធបង្រៀនតែអ្វីដែលពិត (ចូរប្រយ័ត្នច្រឡំគ្នារវាងការបង្រៀនរបស់ព្រះពុទ្ធ និង ទស្សនៈមួយចំនួនដែល ពុទ្ធសាសនិកបានតាក់តែងឡើងដូចជាធម៌ដែលយើងធ្លាប់ឮព្រះសង្ឃ និង ពុទ្ធបរិស័ទសូត្រនៅពេលបុណ្យទានជាដើម ។ ធម៌របស់ព្រះពុទ្ធ មិនមែនមានន័យថា ធម៌សម្រាប់សូត្រឡើយ ។ ប៉ុន្តែក៏មានធម៌ដែលជាការបង្រៀនរបស់ព្រះពុទ្ធ ត្រូវបានគេសូត្រដែរ, ដូចជាធម៌ពហុទេវា គឺមង្គលសូត្រ និង ធម្មចក្កប្បវត្តនសូត្រ ជាដើម) ។ ន័យម្យ៉ាងទៀតថា ធម៌ = សភាវៈពិត ។ ហេតុនេះបុគ្គលអ្នកទ្រូស្តធម៌ ស្អប់ធម៌ គឺបុគ្គលទ្រូស្ត និង ស្អប់នូវមុខវិជ្ជាពិត មុខវិជ្ជាមិនកុហក ហើយចូលចិត្តតែការបង្រៀនឬទ្រឹស្តីទាំងឡាយណាដែលជាការកុហក, លួងលោម, បញ្ឆោត បំភ័ន្តបន្លំ ។
ប្រការនេះ នឹងនាំមកនូវក្តីវិនាសជាច្រើន ក្នុងនោះវិនាសដំបូងបំផុតដែលខ្លួនគេមិនដឹងគឺវិនាសបញ្ញា គឺគេមិនដឹងការពិត ដោយហេតុតែគេស្អប់ការពិត មិនព្យាយាមស្វះស្វែង ខ្នះខ្នែងឈ្វេងយល់ សង្កេតពិនិត្យ គិតពិចារណា សិក្សា អោយបានដឹងការពិត ដោយហេតុតែគេមិនចូលចិត្តអ្វីដែលពិត ចូលចិត្ត និង លុះតែក្នុងការបំភ័ន្តគំនិតប្រាជ្ញា ។ ហេតុនេះ ចាប់ពីពេលនោះទៅ គេបានចេះ និង បានដឹង និង សិក្សាតែក្នុងរឿងមិនត្រឹម មិនត្រូវ ហើយការប្រព្រឹត្តិរបស់គេ ទាំងពាក្យសំដី ទាំងទង្វើក៏សុទ្ធតែប្រព្រឹត្តក្នុងនិយាមខុសពីការពិតទាំងអស់ ហើយលទ្ធផលក៏ស្របតាមអ្វីដែលគេធ្វើនោះឯង ។ ដូច្នេះ ការទ្រូស្តធម៌ និង ស្អប់ធម៌ ជាប្រមុខនៃក្តីវិនាសទី១ ។
២- បុគ្គលស្រលាញ់ពេញចិត្ត និង សេពគប់នឹងជនជាអសប្បុរស មានកិរិយាមិនសេពគប់ នឹង ជនជាសប្បុរស
ជនជាអសប្បុរសមានន័យស្មើនឹងបុគ្គលពាលដែរហើយមានគ្រឿងសំគាល់គឺ
ក. បុគ្គលលង់ខ្លៅ គ្មានគំនិតប្រាជ្ញា ហើយមិនគិតកសាងសមត្ថភាព និង គំនិតប្រាជ្ញា ជាបុគ្គលរីករាយក្នុងភាពលង់ខ្លៅ មិនស្តាប់ដំបូន្មានលោកអ្នកប្រាជ្ញ ឬចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ចាត់ទុកជាបុគ្គលពាលជំពូកមួយ ដោយហេតុធ្វើខ្លួនអោយជាបុគ្គលមិនមានប្រយោជន៍ ឬធ្វើខ្លួនអោយបាត់បង់ឱកាសក្នុងការសាងគុណតម្លៃក្នុងពេលដែលខ្លួន មានឱកាសកើតជាមនុស្ស ។
ខ. បុគ្គលស្វែងរកក្តីសុខ ឬ ប្រយោជន៍ខ្លួនឯង ដោយការធ្វើអោយខូចប្រយោជន៍អ្នកដទៃ ខូចក្តីសុខអ្នកដទៃ
គ. បុគ្គលធ្វើអោយខូចប្រយោជន៍អ្នកដទៃផង ខ្លួនឯងផង
នៅក្នុងមង្គលសូត្រ ព្រះពុទ្ធបង្រៀនថា ការសេពគប់ត្រូវតែធ្វើឡើងដោយបញ្ញា ត្បិតថា បើសេពគប់ជាមួយមនុស្សប្រភេទណា យើងនឹងក្លាយជាមនុស្សប្រភេទនោះដែរទោះតិច ឬ ច្រើនមិនលែងឡើយ ។ បុគ្គលពាលទាំង៣ ជំពូកខាងលើ ជាប្រភេទមនុស្សគួរអោយខ្លាចជាងអ្វីៗទាំងអស់ ហើយមិនគប្បីសេពគប់ជាដាច់ខាត ព្រោះការសេពគប់ជាមួយបុគ្គលប្រភេទនេះ ផ្សេងពីធ្វើអោយយើងវិនាសប្រយោជន៍ អាសោចិកេរ្តិ៍ឈ្មោះ អស់ទ្រព្យសម្បត្តិ ខាតពេលវេលា គំនិតប្រាជ្ញាទៅ ថែមទាំងនាំអោយយើងក្លាយជាបុគ្គលពាលជាមួយគេផងទៀត ។ ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀនថា ប្រសិនបើក្នុងលោកនេះ មានតែមនុស្សពីរនាក់ គឺម្នាក់ជារូបយើង ហើយម្នាក់ទៀតជាបុគ្គលពាលក្តី ក៏មិនគប្បីទៅសេពគប់បុគ្គលនោះឡើយ ហើយគប្បីនៅតែម្នាក់ឯងដោយរឹងមាំចុះ ។
ចំណែកជនជាសប្បុរសបានដល់បុគ្គលទាំងឡាយណាដែលជាអ្នកមាន ចំណេះវិជ្ជាខ្ពង់ខ្ពស់ មានគុណធម៌ មានគំនិតប្រាជ្ញា មិនបៀតបៀនអោយខូចប្រយោជន៍កេរ្តិ៍ ឈ្មោះខ្លួនឯងផង មិនបៀតបៀនក្តីសុខអ្នកដទៃផង ធ្វើតែអំពើជាប្រយោជន៍ដល់ខ្លួនឯងផង ធ្វើតែកិច្ចការជាប្រយោជន៍រួមផង ។ បុគ្គលណាសេពគប់នឹងលោកអ្នកជាសប្បុរសទាំងនេះ រមែងមិនសាបសូន្យ មិនមានទោស ហើយលោកតែងដឹកនាំអោយយើងដើរទៅរកក្តីចំរើនជានិរន្តរ៍ទៀតផង ។ បុគ្គលដែលមិនបានសេពគប់នឹងលោកជាអ្នកសប្បុរសបែបនេះ បុគ្គលនោះពេញជាខាតបង់យ៉ាងធំធេងក្នុងជីវិត ព្រោះមិនបានចាប់យកឱកាសទាំងប្រយោជន៍ទ្រព្យសម្បត្តិ ទាំងគំនិតប្រាជ្ញា និង ភ័ព្វសំណាងផ្សេងៗ ។ ហេតុនេះបុគ្គលអ្នកចូលចិត្តសេពគប់ នឹងជនជាអប្បុរស មានកិរិយាមិនសេពគប់នឹងជនជាសប្បុរស ជាប្រមុខនៃក្តីវិនាសទី២ ។
៣- អ្នកដេកច្រើន១, អ្នកនិយាយច្រើន១, អ្នកខ្ជឹលច្រអូស១, ពេលខឹងសំដែងអោយគេឃើញបាន១
ដេកច្រើនពេក ខាតពេលក្នុងការប្រកបការងារ សិក្សារៀនសូត្រ បណ្តាលអោយស្ពឹកដៃជើង ស្ទក់ខួរក្បាល អ័ព្ទគំនិត ស្វិតក្រៀមប្រាជ្ញា ប្រាថ្នានឹងគិតអ្វីក៏ពុំធ្លុះធ្លាយ ទោរទន់ទៅរកតែក្តីងោកងុយ លុះពេលក្រោកពីដំណេកកាលណាក៏ប្រាថ្នា នឹកឃើញតែបរិភោគ រួចក៏ងោកងុយទៀត ។
ប្រសិនបើធម្មជាតិអនុគ្រោះអោយមនុស្សនិយាយច្រើនជាងស្តាប់ និង ច្រើនជាងមើលនោះ ធម្មជាតិមុខជាបានបង្កើតអោយមនុស្សមានមាត់ពីរ ឯត្រចៀកតែមួយ និង ភ្នែកតែមួយដែរហើយ ។ និយាយច្រើនពេក រមែងមានការភ្លាំងភ្លាត់ ប្រាសចាកសិល្បៈ នាំអោយការនិយាយក្លាយជារោយរាយឥតខ្លឹមសារ ។ និយាយរឹតតែច្រើនទំលាយ អាថ៌កំបាំងកាន់តែច្រើន បង្ហាញអោយគេឃើញចំណុចខ្សោយកាន់តែច្រើន ។ អ្នកស្តាប់កាន់តែធុញថប់ អ្នកដទៃមិនបាននិយាយ ធ្វើអោយខ្លួនឯងបាត់បង់ឱកាសស្តាប់គំនិតរបស់ដៃគូ ធ្វើអោយបាត់បង់ព័ត៌មានពីដៃគូ ខានសិក្សាពីអ្នកដទៃ ខាតប្រាជ្ញា ។
មិនថាបុគ្គលណាជឿព្រះ ឬ មិនជឿព្រះឡើយ ប៉ុន្តែគ្រប់គ្នាបានទទួលអ្វីមួយសុទ្ធតែបានមកដោយការប្រកបការងារ មិនដែលបានមកដោយព្រះ ឬអាទិទេពយកមកអោយឡើយ ហើយបើគេធ្វើការដោយត្រឹមត្រូវនោះ ទោះជាគេបួងសួងព្រះក្តី មិនបួង សួងព្រះក្តី ក៏សុទ្ធតែបានផលដូចគ្នា ។ ព្រះពុទ្ធបានសំដែងថា តថាគតមិនដែលបង្រៀនថា អោយអ្នករង់ចាំព្រេងសំណាងឡើយ ប៉ុន្តែតថាគតតែងតែបង្រៀនអ្នកអោយធ្វើការដើម្បីទទួលបានផលសំណាង(១) ។ ព្រះពុទ្ធសាសនាជឿថាមនុស្សមានព្រេងសំណាងពីអតីតជាតិ ប៉ុន្តែ បានអះអាងថា ព្រេងសំណាងគឺអ្វី ដែលគេធ្វើហើយពីពេលខាងដើមនោះ ប្រៀបដូចជាកំណប់ដែលគេកប់នៅក្នុងដី ដែលគេត្រូវតែធ្វើការ គឺតោងតែជីកកកាយ យកចេញពីក្នុងដី ប្រកបដោយក្តីព្យាយាមយ៉ាងមាំ ប្រាសចាកក្តីរាយមាយ ទើបអាចរកកំណប់នោះឃើញ បើពុំនោះទេ កំណប់នោះនឹងនៅក្នុងដីជារៀងរហូត ។ ហេតុនេះ បុគ្គលណាមិនធ្វើការ ឬ ធ្វើមិនមានក្តីព្យាយាមអោយបានពេញលេញទេ បើទោះបីខ្លួនគេជាមនុស្សមានភ័ព្វក្តី ក៏គេក្លាយទៅជាមនុស្សឥតភ័ព្វទៅវិញ ។ ផ្ទុយទៅវិញបុគ្គលណា ពុំមានព្រេងសំណាងក្តី បើគេខិតខំធ្វើការមិនខ្ជឹលច្រអូស យកចិត្តទុកដាក់ពិនិត្យ ពិចារណារកវិធី រហូតឃើញឧបាយដ៏ត្រូវនោះ គេក៏អាចរកទ្រព្យបានដែរ ដូចពុទ្ធភាសិតថា បុគ្គលឆ្លងអន្លង់ទុក្ខ (និងឧបសគ្គគ្រប់ប្រការ ដោយរួមទាំង ភាពលង់ខ្លៅ ភាពក្រខ្សត់ ៘ ) បានដោយក្តីព្យាយាម ។ កាលណាមានភាពខ្ជឹលច្រអូសហើយ ប្រយោជន៍ទាំងឡាយ មានការស្វែងរកទ្រព្យសម្បត្តិក្តី កិត្តិយសក្តី ស្វែងរកចំណេះវិជ្ជាក្តី ទោះជាជននោះអធិដ្ឋានចំពោះព្រះ ឬអាទិទេពណាក៏គេមិនបានសម្រេចអ្វីឡើយ ។ បើពោលដល់ការស្វែងរកធម៌ជាន់ខ្ពស់ ដើម្បីសម្រេចមគ្គផល និព្វាន ទៀតនោះរឹតតែមិនបានសម្រេចសោះតែម្តង ត្បិតធម៌ទាំងនោះត្រូវការនូវក្តីព្យយាមយ៉ាងខ្លាំង ទាំងការហាត់ពត់ ផ្លូវកាយ និង ផ្លូវចិត្តអោយដល់ថ្នាក់ឯក ។
ខឹងសំដែងអោយគេឃើញបាន គឺបញ្ចេញអាកប្បកិរិយាអោយអ្នកដទៃដឹង ឬ មើលយល់បានថាយើងខឹង ឬ ត្រូវបានកំហឹងគ្របដណ្តប់ហើយ ។ បុថុជ្ជន គឺជនដែលនៅក្រាសដោយកិលេស រមែងមានការញាប់ញ័រ គឺសប្បាយ រីករាយ រំភើប ពោលគឺសោមនស្ស និង ទោមនស្សចំពោះលោកធម៌៨យ៉ាងគឺមាន៖លាភសក្ការៈ១, ការបាត់ បង់យសស័ក្តិ១, ការបាននូវការសរសើរ១, ការបានសុខសប្បាយ១, ការបាត់បង់លាភ សក្ការៈ១, ការបាត់បង់យសស័ក្តិ១, ការបាននូវការនិន្ទារិះគន់១, ការបាននូវទុក្ខទោស១ ។ មួយសោតក្នុងជីវិតប្រចាំថៃ្ង មនុស្សគ្រប់រូបតែប៉ះទង្គិចនឹងរឿងមិនជាទីពេញចិត្តក៏ច្រើន ដូចជារងនូវការតិះដៀល ឬ និយាយបង្កាច់បង្ខូច ឬ ត្រូវគេបៀតបៀនជាដើម ។ ជាទូទៅបុគ្គលដែល មានការអប់រំចិត្តតិចតួច ឬ ជាអ្នកមិនមានការគ្រប់គ្រង់អារម្មណ៍ អោយបានល្អនោះរមែងប្រតិកម្មតាមសភាវគតិ នៃកំហឹង (កំហឹងទល់កំហល់) ។
ប្រការនេះធ្វើអោយអ្នកដទៃ ជាពិសេសគូសត្រូវងាយនឹងមើលចំណុចខ្សោយរបស់យើង ហើយងាយនឹងរុញច្រាន ឬអូសទាញយើងអោយធ្លាក់ទៅក្នុងរណ្តៅអន្តរាយផ្សេងៗ ។ ចំពោះអ្នកដទៃ នឹងមើលមកយើងថា ជាប្រភេទមនុស្សពុំមានក្តីអត់ធ្មត់ ជាមនុស្សចិត្តស្រាល ។ ជនជាសប្បុរស និង បណ្ឌិតទាំងឡាយ លោករមែងមិនសេពគប់នឹងបុគ្គលគ្មានខន្តីខ្ជាប់ខ្ជួនឡើយ ដែលការណ៍នេះធ្វើអោយយើងក្រៅពីងាយត្រូវសត្រូវធ្វើបាបទៅ នៅបាត់បង់ឱកាសនៃការអនុគ្រោះ ពីលោកអ្នកសប្បុរស និង បណ្ឌិតទាំងឡាយ បាត់បង់ឱកាសទទួលបានប្រយោជន៍ពីពួកលោកទាំងនោះ បែរជាបានតែឱកាសវាយប្រហារយ៉ាងផុយស្រួយពីអមិត្តទៅវិញ ។ បុគ្គលប្រភេទនេះ ជាដំបូងគឺវិនាសក្តីអត់ធ្មត់ បន្ទាប់មកបាត់បង់គ្រឿងលំអ គឺភាពថ្លៃថ្នូរ ធ្វើអោយអ្នកដទៃ ក្រែងរអា និង ងាយត្រូវគេបញ្ឆោះ ។ ទោះខឹងប៉ុណ្ណា ធ្ងន់ធ្ងរប៉ុណ្ណាក្តី ជនជាបណ្ឌិត តែងតែប្រព្រឹត្តខ្លួនប្រតិកម្មចំពោះបញ្ហាទាំងឡាយ ក្នុងសភាពស្ងប់សា្ងត់ ទន់ភ្លន់ ប៉ុន្តែមានសភាពស្វាហាប់ ម៉ឺងម៉ាត់ រឹងមាំ និង មានទំងន់ដូចថ្មភ្នំដែលមិនកក្រើកដោយកំលាំងព្យុះ ហើយក៏មិនញាប់ញ័រដោយអគ្គិភ័យ ។
ហេតុនេះ អ្នកដេកច្រើន១, អ្នកនិយាយច្រើន១, អ្នកខ្ជឹលច្រអូស១, អ្នកណាពេលខឹងសំដែងអោយគេឃើញបាន១ ជាប្រមុខនៃក្តីវិនាសទី ៣ ។
៤- បុគ្គលអ្នកមានទ្រព្យធនធានច្រើន ប៉ុន្តែមិនបានចិញ្ចឹមមាតាបិតាដោយសមគួរ
សត្វសេកស៊ីផ្លែជ្រៃហើយ ហោះហើរទៅបាត់ដោយមិនបានអរគុណ ដឹងគុណ ឬ មិនទាំងងាកក្រោយមើលដើមជ្រៃផង ក៏មិនទទួលបានការតិះដៀលអ្វីដែរ ព្រោះសត្វគ្មានវិចារណញ្ញាណ មិនចេះគិតគុណទោសអ្វីឡើយ ។ ប៉ុន្តែ សម្រាប់មនុស្សដែលមានទ្រព្យសម្បត្តិហើយ សូម្បីតែឪពុក ម្តាយរបស់ខ្លួន ជាអ្នកមានគុណ ក៏គេមិនទាំងអើពើ ហើយក៏អាចមើលរំលងទៅកើតនោះ តើសង្ឃឹមថានឹងមានគុណធម៌ ឬ សេចក្តីល្អ កើតចេញពីបុគ្គលប្រភេទនេះយ៉ាងម្ត៉េចនឹងបានទៅ ។
តាមពិត,កូនត្រូវធ្វើចំពោះឪពុកម្តាយដោយប្រការ៥យ៉ាងគឺ ត្រូវចិញ្ចឹម មាតា បិតា១,ធ្វើការងារជំនួសគាត់១,រក្សាវង្សត្រកូលឱ្យគង់វង្ស និងខ្ពង់ខ្ពស់១(ដោយការមិនប្រព្រឹត្តិអោយថោកទាបដល់វង្សត្រកូល និង លើកតំកើងត្រកូល) , ធ្វើខ្លួនឱ្យសមរម្យជាអ្នក ទទួលមរតកពីគាត់១, និង ធ្វើបុណ្យជូនគាត់ពេលពួកគាត់លាចាកលោកនេះ១ ។
ពេលមាតាបិតា លាចាកលោកទៅហើយ មិនអើពើជារឿងមួយ ប៉ុន្តែ ពេលពួកគាត់នៅរស់ហើយខ្លួនមិនអើពើនោះ តើអោយសប្បុរស និង បណ្ឌិតទាំងឡាយផ្តល់ទំនុកចិត្ត អោយតម្លៃបុគ្គលនោះយ៉ាងណាទៅ ? សូម្បីតែមនុស្សធម្មតា ក៏រមែងតិះដៀលបុគ្គលដែលមានធនធាន ហើយមិនបានផ្គត់ផ្គង់ឪពុក ម្តាយ បណ្តោយអោយពួកគាត់រងទុក្ខ វេទនា ដោយក្តីស្រេក ឃ្លាន និង រងាជាដើមនោះដែរ ។ បុគ្គលនេះវិនាសជាដំបូងគឺ គុណតម្លៃ បន្ទាប់មកនឹងបាត់បង់ទំនុកចិត្តពីកល្យាណជន ។ គេច្រើនឃើញថា លុះបុគ្គលប្រភេទនេះមានកូនទៅ ក៏កូននោះពុំសូវប្រកបដោយធម៌ឡើយ ព្រោះកូននោះដើរតាមគន្លងឪពុកម្តាយ ប៉ុន្តែបើបែរជាមានសំណាងមានកូនចេះដឹងខុសត្រុវវិញ រមែងឃើញឪពុកម្តាយខ្លួនថាជាបុគ្គលអធម៌ ក៏រមែងលួចតិះដៀលក្នុងចិត្ត ដែលប្រការនេះ ធ្វើអោយកូនល្អនោះមានទោសដែរ ។ ហេតុនេះ បុគ្គលអ្នកមានទ្រព្យធនធានច្រើន ប៉ុន្តែមិនបានចិញ្ចឹមមាតាបិតា ដោយសមគួរ ជាប្រមុខនៃក្តីវិនាសទី ៤ ។
៥- បុគ្គលអ្នកភូតកុហក បោកបញ្ឆោតពួកសមណៈ ព្រាហ្មណ៍ ស្មូម ឬ អ្នកដទៃ
សមណៈ (អ្នកស្ងប់ ) ឬ ជី ឬ ព្រាហ្មណ៍ គឺសំដៅដល់ពួកបព្វជិតក្នុងសាសនាទាំង ឡាយ ។ ក៏ដូចជាពួកស្មូមទាំងឡាយដែរ ពួកបព្វជិតទាំងនេះ រស់នៅដោសារការ បរិច្ចាគទានពីអ្នកមានមេត្តា និង ជ្រះថ្លា ។ ជនកំហូចខ្លះ ឃើញពួកអ្នកបួសមានព្រះ សង្ឃជាដើម ក៏ពោលឡើងថា លោកម្ចាស់ ! នៅទីនោះ គ្រួសារនោះ គេមានរៀបចំធ្វើទាន ចំពោះលោកអ្នកមានសីល និង ចំពោះពួកស្មូមទាំងឡាយ….. សូមលោកម្ចាស់និមន្តទៅត្រកូលនោះ ទីនោះចុះ ដើម្បីធ្វើ សេចក្តីអនុគ្រោះដល់សត្វលោកដែលមានសេចក្តីជ្រះថ្លាផង និង ដើម្បីលោកម្ចាស់បាននូវគ្រឿងអាស្រ័យទាំងឡាយ មានអាហារជាដើមផង….។ លុះពេលលោកនិមន្តទៅ ទើបឃើញថា ជាការកុហកជាក់ស្បាន់ ធ្វើអោយលោកខាតពេលជាច្រើន….។ មិនទាន់គិតដល់បាបកម្មជាតិខាងមុខទេ យើងគិតត្រឹមតែបច្ចុប្បន្នជាតិនេះ ក៏ឃើញថាទារុណ ណាស់ទៅហើយ ។ អ្នកដទៃនឹងមើលទៅបុគ្គលនោះថា ជាមនុស្សគ្មានគុណធម៌ គ្មានគារវធម៌គឺការគោរពបន្តិចបន្តួច ក្នុងខ្លួនទាល់តែសោះ ជាមនុស្សមិនអាចទុកចិត្តបាន ត្បិតសូម្បីតែពួកបព្វជិតជាអ្នករក្សាសីល ពួកស្មូមជាអ្នកខ្សត់ខ្សោយដល់ម្ល៉ឹងហើយ ក៏គេមិនយល់មុខផង ចុះទម្រាំបើមនុស្សធម្មតា តើនឹងទទួលបានភាពសុចរិតពីមនុស្សនេះដោយប្រការណាទៅ ?
ការកុហកដោយបំណងធ្វើបាប ធ្វើអោយគេខូចប្រយោជន៍ ខូចកិត្តិយស បែកបាក់សាមគ្គី ពោលគឺកុហក ក្នុងបំណងទុច្ចរិតក្តី ក្នុងបំណងលេងសើចក្តី រមែងអោយអ្នក ដទៃស្អប់ខ្ពើម ក្តៅក្រហាយ ហើយនឹងអាចញ៉ាំងអន្តរាយ មកវិញជាការផ្ចាញ់ផ្ចាលក៏សឹងមាន ។ ម្យ៉ាងទៀត អ្នកពោលពាក្យកហុក នឹងធ្វើអោយអ្នកដទៃបាត់បង់ទំនុក ចិត្ត អស់ភាពជឿជាក់ ។ មនុស្សគេតែងយកសំដី គឺការគោរពពាក្យសំដី បើពាក្យសំដីយកជាការលែងបានទៅហើយ តើរំពឹងលើអ្វី ? ហេតុនេះ ការកុហកជាប្រមុខនៃក្តីវិនាសទី៥ ។
៦- អ្នកមានធនធាន និង អាហារឆា្ងញ់ពិសារ លាក់ទុកតែម្នាក់ឯង
មនុស្សក្នុងលោករមែងមានការពឹងអាស្រ័យគ្នាទៅវិញទៅមកដោយប្រការ ណាមួយ ។ បុគ្គលណារត់ទៅរកគេ ពោលពាក្យផ្អែមពីរោះ តែពេលត្រូវការគេ ឬ ពេលមានទុក្ខ លុះពេលគេត្រូវការវិញ ក៏គេចមុខបាត់ ដោយសំអាងលេសថា មានធុរៈនេះ ធុរៈនោះ ឬ មិនអើពើ មិនខ្នះខ្នែងជួយគេវិញ ដោយប្រការមួយ ។ ពេលខ្លួនអត់ឃ្លាន រត់រកគេ លុះពេលបានសុខ ឬ ពេលមានរបស់ប្រណីត មានអាហារឆាញ់ពិសារ ក៏សំងំលាក់ខ្លួនពួនសោយសុខតែម្នាក់ឯង (បុគ្គលខ្លះពេលសោយសុខរួចហើយ ក៏ទើបទៅអួតអាងប្រាប់គេទៀត ) មិនចែករំលែកអ្នកដទៃដោយប្រការមួយ ។ លុះពេលត្រូវការពឹងអាស្រ័យគេនៅគ្រាក្រោយទៀតនោះ តើបុគ្គលណាទៅហ្ន ដែលមានចិត្តនៅជួយបុគ្គលប្រភេទនេះទៀតនោះ ! ហេតុនេះបុគ្គលអ្នកមានធនធាន និង អាហារឆា្ងញ់ពិសារហើយក្រសោបទុកតែម្នាក់ឯង ជាប្រមុខនៃក្តីវិនាសទី៦ ។
៧- បុគ្គលអ្នកប្រកាន់រើសអើងជាតិសាសន៍ ត្រកូល ទ្រព្យសម្បត្តិ ឋានៈ ហើយមើលងាយអ្នកដទៃ មើលស្រាលញាតិសន្តាន មិនប្រមូលញាតិមិត្ត
សត្វលាដឹកលាមក ក៏ស៊ីស្មៅ សត្វលាដឹកមាសក៏ស៊ីស្មៅ ។ ជីវិតលើលោកនេះ មាន តម្លៃស្មើគ្នា រឿងឋានៈ ជាតិសាសន៍ ត្រកូល ទ្រព្យសម្បត្តិ រួមទាំងរបស់ជាច្រើនទៀតនៅក្នុងលោកនេះ រមែងមានភាពខុសគ្នាជាធម្មតា ដែលមិនគប្បីយករបស់ទាំងនោះជាកត្តាវាស់វែងមនុស្សឡើយ ។ ការប្រព្រឹត្តិលើកកំពស់ខ្លួនឯង ហើយមិនគោរ ពអ្នកដទៃ មើលងាយអ្នកដទៃ សូម្បីសាច់ញាតិខ្លួនឯងក៏មិនអើពើផង ដោយហេតុតែគិតថា គេក្រ តូចទាប អន់ថយជាងខ្លួនជាដើមនោះ រមែងធ្វើអោយខ្លួនឯងជាមនុស្សឯកោ លែងមាន របងការពារ ហើយអាចធ្វើអោយអ្នកខ្លះ ក្តៅក្រហាយ ស្អប់ខ្ពើម និង ជាគោលដៅនៃការចងគំនុំ ក៏សឹងមាន ។ ហេតុនេះ ការប្រកាន់ខ្លួន មើលងាយអ្នកដទៃ មិនប្រមូលញាតិ និង មិត្ត ជាប្រមុខនៃក្តីវិនាសទី៧ ។
៨- ជនអ្នកប្រព្រឹត្តល្បែង៣ប្រការ គឺល្បែងស្រី១ ល្បែងស្រា១ និង ល្បែងភ្នាល់ទាំងឡាយ១
ត្រេកអរចំពោះភរិយាខ្លួនជាការប្រពៃ ប៉ុន្តែការលេងល្បែងស្រីរមែងជួបផលអវិជ្ជ មានជាច្រើនដូចជា ខូចខាតទ្រព្យដែលមានស្រាប់ ខានបានរកទ្រព្យថ្មី មានបញ្ហាទាស់ទែងគ្នាជារឿយៗ ដើរលេងចោលទ្រព្យសម្បត្តិ ខានថែទាំគ្រួសារ (អាចជាហេតុធ្វើអោយប្រពន្ធផិតក្បត់ក៏មាន ) ខូចកិត្តិយសខ្លួន និង វង្សត្រកូល មានរឿងអាស្រូវ ច្រើនមិន ចេះចប់ សុខភាពចុះថយជាលំដាប់ ប្រឈមមុខនឹងការឆ្លងជំងឺផ្សេងៗ ជាពិសេសរោគសង្គម និង កាមរោគ។
អ្នកលេងល្បែងស្រានាំមកនូវគុណវិបត្តិយ៉ាងច្រើនដូចជា វិនាសទ្រព្យសម្បត្តិដែលមានស្រាប់ ខាតពេលមិនបានរកទ្រព្យថ្មី និង ខានប្រកបការងារផ្សេងៗ មានរឿងរ៉ាវច្រើន បង្កការឈ្លោះទាស់ទែង និង អំពើហឹង្សាញឹកញាប់ និយាយស្តីគ្មានសតិ គ្មានសុជីវធម៌ បាត់បង់សីលធម៌ ខូចភាពថ្លៃថ្នូរ (អាចអោយគេមើលងាយដល់កូន ប្រពន្ធ និង វង្សត្រកូល) មិនបានថែគ្រួសារ ខ្សោយប្រាជ្ញា និង ខ្សោយសុខភាពជាលំដាប់ ។
ល្បែងភ្នាល់គ្រប់យ៉ាងក៏ធ្វើអោយស្រកស្រុតស្រយុតរបូតទ្រព្យសម្បត្តិ យ៉ាងលឿនរហូតលក់កេរមរតក និង ប្រព្រឹត្តខុសផ្សេងៗទៀត ដូចជាសំណូកសូកប៉ាន់ ពុករលួយ និង ចោរកម្ម នាំអោយមានទំនាស់បែកបាក់គ្រួសារ ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះ ធ្វើអោយអ្នកដទៃអស់ទំនុកចិត្ត (គេមើលងាយដល់កូនចៅ) ។ ហេតុនេះ ល្បែងស្រី ល្បែងស្រា និង ល្បែងស៊ីសង ល្បែងមួយណាក៏ជាប្រមុខនៃក្តីវិនាសទី៨ ។
៩- បុរសមិនត្រេកអរនឹងប្រពន្ធខ្លួន ហើយទៅជាប់ជួន នឹង ស្រីពេស្យា ទ្រូស្តនឹងប្រពន្ធកូនខ្លួនឯង
ស្រីពេស្យា គឺស្រីអ្នកប្រកបរបរផ្លូវភេទ ដោយចេញមុខ ឬ ដោយលួចលាក់ ធ្វើជាទូទៅ ឬ មិនទូទៅ (គឺចំពោះតែបុគ្គលជាក់លាក់ ដែលមានរូបភាពជាស្រីកំណាន់ជាដើម ) មិនពិបាកយល់ទេ គឺថានាងនែបនិត្យរួមមេត្រី ដើម្បីផលប្រយោជន៍អ្វីម្យ៉ាង ហេតុនេះនាងមុខជាសំដែងប្ញកពារម្ញ៉ិកម្ញ៉ក់ ខ្នក់ខ្នាញ់ ផ្គាប់ផ្គុនណាស់ ប៉ុន្តែចូរចងចាំថា នាងកំពុងមើលមកអ្នកថាជាមនុស្សមិនដឹងខ្យល់អ្វីឡើយ ហើយអ្នកនឹងត្រូវនាងអូសទាញអោយធ្វើអាក្រក់ជំនួសនាងក៏មាន ។ ចំណែកនាងជាភរិយា ដោយហេតុតែនាងត្រូវរួមដំណើរជីវិតនឹងអ្នក ទើបត្រូវនិយាយពាក្យពិត ហើយពាក្យពិតរែងស្លែង ។ ជួនកាលនាងខ្វល់តែរឿងថែទាំគ្រួសារ ភ្លេចថែទាំខ្លួនឯង ធ្វើអោយរូបសម្ផស្សរបស់នាងមិនសូវផូរផង់ ប៉ុន្តែ នាងជាអ្នកគូសវាសផែនទីនៃសុភមង្គលគ្រួសារ ជាសំបុកដ៏កក់ក្តៅសម្រាប់អ្នក ។ ពេលប្តីយំ នាងជាអ្នកស្រក់ទឹកភ្នែក (ឬ ជូតទឹកភ្នែកអោយប្តី ) ពេលស្វាមីសើច នាងជាអ្នកទះដៃ ពេលស្វាមីច្រៀង នាងជាអ្នកបន្ទរ….។ អ្នកត្រេកអរនឹងស្រីពេស្យា នាំអោយអស់ទ្រព្យសម្បត្តិ ប្រាក់កាស់ និង បែកបាក់គ្រួសារ (អាចនាំអោយប្រពន្ធផិតក្បត់ក៏មាន ) សុខភាពចុះថយជាលំដាប់ ប្រឈមមុខនឹងការឆ្លងរោគច្រើនប្រការមានកាមរោគជាដើម នឹង ត្រូវគេតិះដៀល (មើលងាយដល់កូន ) ។ ហេតុនេះបុរសមិនត្រេកអរនឹងប្រពន្ធខ្លួន ហើយទៅជក់ចិត្ត ជាប់ជួន នឹងស្រីពេស្យា ទ្រូស្តនឹងប្រពន្ធកូនខ្លួន ជាប្រមុខនៃក្តិវិនាសទី៩ ។
១០- បុរសដែលមានវ័យចំណាស់ពេក ហើយមានតម្រេកដោយក្តីតណ្ហា នាំយកស្រីក្មេងធ្វើជាភរិយា
បុគ្គលដែលមានវ័យចំណាស់ចាស់ទៅហើយ យកមនុស្សវ័យក្មេងធ្វើជាភរិយា ឬ ជាស្វាម៉ី, នៅចំពោះមុខ ប្រហែលជាមានគេសរសើរថាជាគោចាស់ប្រទះស្មៅខ្ចី ប៉ុន្តែជនជាសប្បុរស និង បណ្ឌិតទាំឡាយរមែងតិះដៀល (មនុស្សទូទៅហៅថាចាស់ព្រើល) ។ ដោយហេតុតែការងប់ងល់នឹងភរិយា (ឬស្វាមី) ក្មេងនោះ ធ្វើអោយបុគ្គល ចំណាស់នោះតែងខ្វល់ខ្វាយតែនឹងរឿងផ្គាប់ផ្គុន ទោះនាងធ្វើអ្វីខុសឆ្គង ក៏មិនហ៊ានប្រកាន់ ព្រោះខ្លាចនាងមិនសប្បាយចិត្ត នាងង៉ក់ងរ ម្ល៉ោះហើយចេះតែញាក់តាមមនោគតិរបស់នាង ដែលអាចអោយបុរសចំណាស់ នោះហ៊ានប្រព្រឹត្ត អកុសល និង អំពើអយសផ្សេងៗដើម្បីបំពេញចិត្តនាង ប៉ុន្តែអ្នកដទៃឆ្គងភ្នែក ឃ្នើសចិត្តក្រៃពេក ។ បើបុគ្គល នេះមានកូនប្រពន្ធស្រាប់ផងនោះ កូននិងប្រពន្ធមុខជាខ្ចាត់ខ្ចាយ និរាសចាកសុខជាប្រាកដ។
ដោយហេតុតែរវល់នឹងរឿងផ្គាប់ផ្គុន ទើបមិនមានពេលគិតពិចារណារកធម៌អាថ៌សម្រាប់ខ្លួន ។ លុះពេលស្លាប់ទៅ យកទៅតាមខ្លួនតែបាបកម្មដោយសារផ្គាប់ចិត្តនាង ហើយស្លាប់ទាំងបិទភ្នែកមិនជិត ស្លាប់ទាំងអាឡោះអាល័យ ចំពោះភរិយាក្មេងខ្ចី ។ ប្រការនេះ មានរឿងតាជូជក ជាគំរូស្រាប់ ។ ហេតុនេះ បុរសដែលមានវ័យចំណាស់ ហើយមាន តម្រេកតណ្ហា នាំយកស្រីក្មេងធ្វើជាភរិយា ជាប្រមុខនៃក្តីវិនាសទី១០ ។
១១- បុរសអ្នកតាំងស្រី ឬ ស្ត្រីអ្នកតាំងបុរសដែលជាអ្នកលេងខ្ជះខ្ជាយ
ការតាំងស្រី ឬ តាំងបុរសអ្នកលេងខ្ជះខ្ជាយ បានដល់ការដែលយកស្ត្រី ឬ បុរសដែលជាបុគ្គលមានចិត្តគំនិតគិតតែពីរឿងស៊ីចាយសប្បាយហ៊ឺហា មិនខ្វល់ខ្វាយ ពីរឿងសិក្សារៀនសូត្រដើម្បីចាប់យកអាជីព ឬ ប្រកបការងារក្នុងការរកនិង រក្សាទ្រព្យសម្បត្តិ មិនត្រៀមខ្លួនសម្រាប់ជីវិតនាពេលខាងមុខជាដើម មកជាគូកំណាន់ ឬ ជាគូកៀកកើយ ជាគូមេត្រី ។ ប្រការនេះ នាំអោយបុគ្គលនោះរលាយទ្រព្យសម្បត្តិ និង សមត្ថភាពដែលមានស្រាប់នោះយ៉ាងលឿន ។ មិនយូរប៉ុន្មាន គេនឹងខ្សោះអស់ទ្រព្យ ធ្លាក់ខ្លួនក្រ ហើយ ក៏មិនដឹងថា នឹងត្រូវធ្វើយ៉ាងណា ដើម្បីក្រោកឈរវិញឡើយ ។ ស្ត្រី ឬ បុរសដែលខ្លួនតាំងជាគូគាប់នោះ ប្រហែលជាងាកមកមើលងាយ បញ្ឈឺបញ្ចើចបញ្ចើដាក់បុគ្គលនោះវិញ ហើយហក់ទៅ សប្បាយហ៊ឺហាជាមួយអ្នកផ្សេងទៀត ។ ការតាំងស្រី ឬ តាំងបុរសដែលជាអ្នកលេងខ្ចះខ្ជាយ ជាប្រមុខនៃក្តីវិនាសទី១១ ។
១២- ជនអ្នកកើតក្នុងត្រកូលក្សត្រ ហើយក្រខ្សត់ធនធាន មានគំនិតគិតប៉ងជាក្សត្រ
ដោយសារតែចិត្តលោភលន់នេះ បុគ្គលដែលស្ថិតនៅក្នុងខត្តិយត្រកូល (ឬត្រកូលអ្នកដឹកនាំជាតិ) ជាត្រកូលដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់រូបនេះ បង្កើតក្រុមបក្សពួកដើម្បីដណ្តើមរាជ សម្បត្តិ (ឬ អាសនៈជាអ្នកដឹនាំជាតិ ) ដោយហេតុតែចង់សោយសុខលើគំនរភ្នំមាស ភ្នំប្រាក់ និង ភ្នំកាមសុខផ្សេងៗ ។ បុគ្គលនេះ ចង់បានជាក្សត្រ (ជាអ្នកដឹកនាំជាតិ) នេះមិនមែន ដោយសារខ្លួនមានសមត្ថភាពដឹកនាំជាតិ ចំណែកអ្នកដឹកនាំកំពុងនៅក្នុងតំណែង ជាមនុស្សអសមត្ថភាព ឬ អ្នកអយុត្តិធម៌ជាដើមនោះទេ ការពិតគេចង់បានតំណែងនោះដោយសារតែគេចង់សោយសុខ ឬ ដោយហេតុល្មោភ ឬ ដោយភាពលង់ក្នុងការបញ្ជោររបស់អ្នកដទៃទាំងងងឹតងងល់តែប៉ុណ្ណោះ ។ ហេតុនេះ ប្រសិនបើបំណងរបស់គេបានសម្រេចមែននោះ បុគ្គលនេះមុខជាគ្មានធ្វើអ្វីសម្រាប់ជាតិ ក្រៅតែសប្បាយហ៊ឺហា ចាយបង្ហិនបង្ហោចទ្រព្យជាតិ បំផ្លាញច្បាប់រដ្ឋ បំផ្លាញភាពរលូននៃរចនាសម្ព័ន្ធនានា បំផ្លាញភាពសាន្តត្រាណរបស់សង្គមឡើយ ។ មិនយូរប៉ុន្មាន មុខជាមានការបះបោរ ហើយនឹងនាំយកបុគ្គលនេះទៅផ្តន្ទាទោសជាមិនខាន ។ ជួនកាលបុគ្គលនេះ លុះក្នុងការលួងលោម បញ្ឆោតបញ្ជោពីពួកខិលខូចក្រុមណាមួយអោយលង់ធ្វើបែបនេះ ដូចជាសរសើររឿយៗថា បុគ្គលនោះមានចារិត ប្ញកពា រូបរាង មុខមាត់ និង សមត្ថភាព…សក្តិសមនឹងឋានៈដ៏កំពូលនោះ ហើយថា ពេញចិត្តផ្ញើវាសនា និង សន្យាថានឹងជួយបុគ្គលនោះអោយបានជោគជ័យដោយប្រការផ្សេងៗជាដើម ។
តាមពិត បុគ្គលនោះគ្រាន់តែឧបករណ៍ នៃល្បែងដណ្តើមអំណាច ឬ ជាកម្មបទនៃការបំបែកបំបាក់សាមគ្គីភាពនៃរាជវង្ស (ឬគ្រួសារអ្នកដឹកនាំជាតិ ) តែប៉ុណ្ណោះ ។ ជាអកុសលបុគ្គលនោះ ដោយហេតុតែភាពលង់ខ្លៅ ឬ ដោយហេតុតែភាពល្មោភ ទើបមិនយល់ពីឧបាយនេះ ក៏ក្លាយទៅជាសត្វមាន់ដែលជនទុច្ចរិតចាប់បញ្ជល់ជាមួយគ្នាឯង ។ ប៉ុន្តែដោយហេតុតែភាពលង់ខ្លៅនេះ ប្រហែលជាមិនទាន់បានសម្រេចបំណងផង ក៏ត្រូវគេចាប់បញ្ជូលទ្រុង ឬ និរទេសបាត់ទៅហើយ ។
នៅក្នុងការឆ្លើយនឹងប្រស្នារបស់មនុស្ស និង ទេវតា ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធបានត្រាស់សំដែងថា ប្រមុខនៃក្តីវិនាស មាន១២ ប្រការយ៉ាងនេះឯង ។
www.senghakangkorblog.wordpress.com 