ប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោក
នៅក្នុងនាទីប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោករបស់យើង នៅសប្តាហ៍នេះ សេង ឌីណា សូមលើកឡើង អំពីភាព
រុងរឿង និងការធ្លាក់ដុនដាបនៃចក្រភពម៉ុងហ្គោល ក្រោយពីបានវាតទីពង្រីកទឹកដី ដែលលាតសន្ធឹងក្នុងទំហំ
ធំបំផុតមិនធ្លាប់មាន ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់មនុស្សជាតិ។
នៅក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី១៣ ចក្រភពម៉ុងហ្គោល ក្រោមការដឹកនាំរបស់អធិរាជ ជិនហ្គីស ខាន់ គឺជាមហា
អំណាចពិភពលោក ដែលត្រួតត្រាដែនដីដ៏ធំបំផុតមិនធ្លាប់មាន ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់មនុស្សជាតិ។ គិតត្រឹម
ឆ្នាំ១២២៧ ដែលអធិរាជ ជិនហ្គីស ខាន់ ចូលទិវង្គត ដែនដីដែលស្ថិតក្រោមការត្រួតត្រារបស់ចក្រភពម៉ុង
ហ្គោល លាតសន្ធឹងចាប់តាំងពីមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក រហូតទៅដល់អឺរ៉ុបខាងកើត។ បើគិតជាទំហំផ្ទៃដី ចក្រ
ភពម៉ុងហ្គោលមានទំហំធំជាងចក្រភពម៉ាសេដ្វាន់របស់អាឡិចសង់ ឡឺក្រង់ (Alexandre le Grand) រហូតដល់
ទៅ ៤ដង ហើយធំជាងចក្រភពរ៉ូម រហូតដល់ទៅ ២ដង។
បើទោះបីជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ការវាតទីពង្រីកទឹកដីនៃចក្រភពម៉ុងហ្គោល មិនបានបញ្ចប់ត្រឹមការចូលទិវង្គត
របស់អធិរាជ ជិនហ្គីស ខាន់ នោះទេ។ អហ្កឺដី ខាន់ (Ögedei Khan) កូនប្រុសទី៣របស់ ជិនហ្គីស ខាន់ ដែល
ឡើងស្នងតំណែងជាអធិរាជបន្តពីឪពុក បានបន្តធ្វើសង្រ្គាមវាតទីពង្រីកទឹកដីរបស់ខ្លួនតទៅទៀត ។ កងទ័ព
ម៉ុងហ្គោលបានវាយដណ្តើមកាន់កាប់នគរសៀ (Xia) នៅប៉ែកខាងលិចប្រទេសចិន ហើយបានបន្តឈ្លានពាន
ចូលទៅក្នុងនគរសុង (Song) នៅប៉ែកខាងត្បូង។
ទៅទិសខាងលិច កងទ័ពម៉ុងហ្គោលបានចូលឈ្លានពានរុស្ស៊ី រួចហើយបន្តដំណើរទៅប៉ូឡូញ មុននឹងវាយ
លុកចូលឈ្លានពានទៅដល់ហុងគ្រី និងក្រូអាស៊ី។ ក៏ប៉ុន្តែ ការឈ្លានពានរបស់កងទ័ពម៉ុងហ្គោលបានបញ្ឈប់
ត្រឹមនោះ ដោយពួកគេមិនបានវាយលុកចូលទៅដល់អឺរ៉ុបខាងលិចនោះទេ ។ អឺរ៉ុបខាងលិច រួមមាន អាល្លឺ
ម៉ង់ បារាំង និងអង់គ្លេស ជាដើម បានរួចផុតពីការត្រួតត្រារបស់ចក្រភពម៉ុងហ្គោល មិនមែនដោយសារតែ
ប្រទេសទាំងអស់នេះមានយុទ្ធសាស្រ្ត ឬមានទ័ពខ្លាំងពូកែនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែ គឺដោយសារតែអធិរាជម៉ុងហ្គោល
អហ្កឺដី ខាន់ បានចូលទិវង្គត នៅឆ្នាំ១២៤១ ហើយមេទ័ពម៉ុងហ្គោលបានបញ្ឈប់រាល់ប្រតិបត្តិការទ័ព ដោយ
នាំគ្នាប្រញាប់ប្រញាល់ធ្វើដំណើរចេញពីអឺរ៉ុប ត្រឡប់ទៅម៉ុងហ្គោលវិញ ដើម្បីចូលរួមក្នុងដំណើរការជ្រើស
រើសអធិរាជថ្មី។
នៅការ៉ាកូរុំ (Karakorum) រាជធានីម៉ុងហ្គោល ជម្លោះដណ្តើមរាជបល្ល័ង្កបានផ្ទុះឡើង នៅក្រោយការចូល
ទិវង្គតរបស់អធិរាជអហ្កឺដី ខាន់ ។ នៅចុងបំផុត តំណែងជាអធិរាជម៉ុងហ្គោល ត្រូវបានគេប្រគល់ទៅឲ្យកូន
ប្រុសរបស់អហ្កឺដី ខាន់ ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេលក្រោយៗមកទៀត ជម្លោះដណ្តើមរាជបល្ល័ង្ក តែងតែបានកើត
ឡើងជារឿយៗ នៅពេលណាដែលអធិរាជចាស់ចូលទិវង្គត។
ទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ កងទ័ពម៉ុងហ្គោលនៅតែបន្តធ្វើសង្រ្គាមវាតទីពង្រីកទឹកដីរបស់ខ្លួនតទៅទៀត គឺ
យុទ្ធនាការវាតទីទឹកដីចុះទៅខាងត្បូងប្រទេសចិន និងទៅក្នុងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា ។ ទីក្រុងបាកដាដ ដែលជា
ក្រុងដ៏សំខាន់មួយរបស់ចក្រភពអ៊ីស្លាមត្រូវបាន ទាហានម៉ុងហ្គោលវាយដណ្តើមកាន់កាប់ នៅឆ្នាំ១២៥៨ ។
បន្ទាប់មកទៀត ស៊ីរី ដែលជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយទៀតរបស់ចក្រភពអ៊ីស្លាម ក៏ត្រូវធ្លាក់ក្រោមការត្រួតត្រា
របស់ចក្រភពម៉ុងហ្គោលដែរ។
នៅឯទិសខាងត្បូងឯណោះវិញ សង្រ្គាមជាមួយនគរសុង នៅចុងខាងត្បូងប្រទេសចិននៅតែបន្តធ្វើ ។ រហូត
ដល់ឆ្នាំ១២៧៩ កងទ័ពម៉ុងហ្គោលបានវាយផ្តួលរំលំនគរសុងបានជាស្ថាពរ ។ ប្រទេសចិនត្រូវធ្លាក់ក្រោមការ
គ្រប់គ្រងរបស់អធិរាជម៉ុងហ្គោល ឈ្មោះ គូប៊ីឡៃ ខាន់ (Kubilai Khan)។ ដើម្បីងាយស្រួលក្នុងការគ្រប់គ្រង
ប្រជាជនចិន ដែលមានចំនួនច្រើនរាប់លាននាក់ គូប៊ីឡៃ ខាន់ បានប្រកាសតាំងខ្លួនថាជាអធិរាជចិន ហើយ
បានរៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធ និងរបៀបដឹកនាំ ដែលមានលក្ខណៈ ស្រដៀងគ្នានឹងរាជវង្សចិនពីពេលមុន ដោយ
បង្កើតជាសែរាជវង្សថ្មីមួយទៀត គឺរាជវង្សយ័ន។
បន្ទាប់ពីបានពង្រឹងអំណាចពេញដៃ នៅក្នុងប្រទេសចិនរួចហើយ គូប៊ីឡៃ ខាន់ ក៏បានពង្រីកទឹកដីរបស់ខ្លួន
ចុះមកទិសខាងត្បូងបន្តទៀត។ ក៏ប៉ុន្តែ យុទ្ធនាការវាតទីពង្រីកទឹកដី នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដោយកងទ័ពរបស់គូ
ប៊ីឡៃ ខាន់ មិនសូវជាទទួលបានជោគជ័យប៉ុន្មានទេ។ កងទ័ពម៉ុងហ្គោលត្រូវទទួលបរាជ័យ នៅកោះជ្វា នៅ
ឆ្នាំ១២៩៣ ។ នៅអាណ្ណាមវិញ កងទ័ពរបស់គូប៊ីឡៃ ខាន់ ត្រូវទទួលបរាជ័យជាច្រើនលើក និងទទួលរងនូវ
ការខាតបង់ច្រើន ទម្រាំតែអាចគ្រប់គ្រងទឹកដីអាណ្ណាមបាន នៅអំឡុងឆ្នាំ១២៨៨ ។
|
គូប៊ីឡៃ ខាន់ អធិរាជម៉ុងហ្គោល ដែលបានបង្កើតរាជវង្សយ័នគ្រប់គ្រងរាជបល្ល័ង្កចិន
ក៏ប៉ុន្តែ អ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តជាច្រើនយល់ថា គោលដៅសំខាន់របស់អធិរាជ គូប៊ីឡៃ ខាន់ គឺគ្រាន់តែចង់ឲ្យនគរ
នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍សុខចិត្តរណបចក្រភពម៉ុងហ្គោល ហើយយកសួយសារអាករទៅថ្វាយស្តេចម៉ុងហ្គោលតែ
ប៉ុណ្ណោះ ដោយមិនចង់វាយដណ្តើមយកទឹកដីនគរទាំងអស់នេះ ទៅគ្រប់គ្រងទាំងស្រុងនោះទេ ។ ហេតុ
ដូច្នេះហើយបានជាភាគច្រើន ម៉ុងហ្គោលច្រើនតែបញ្ជូនកងទ័ពក្នុងទ្រង់ទ្រាយតូច ឬក៏ត្រឹមរាជទូតឲ្យទៅកាន់
នគរនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។
នៅឆ្នាំ១២៨៣ ម៉ុងហ្គោលបានបញ្ជូនកងទ័ពមួយក្រុមតូច កាត់តាមនគរចម្ប៉ា ដែលបានក្លាយជានគរចំណុះ
អធិរាជម៉ុងហ្គោលរួចទៅហើយ ឲ្យឆ្លងចូលទៅនគរខ្មែរ ។ គេមិនឃើញមានឯកសារច្បាស់លាស់ដែល
រៀបរាប់អំពីការវាយប្រយុទ្ធគ្នា រវាងកងទ័ពម៉ុងហ្គោល ជាមួយនឹងកងទ័ពខ្មែរនោះទេ ។ ក៏ប៉ុន្តែ ពីរឆ្នាំក្រោយ
មក គឺនៅឆ្នាំ ១២៨៥ ស្តេចនគរខ្មែរ គឺព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៨ បានផ្ញើសួយសារអាករទៅថ្វាយអធិរាជម៉ុង
ហ្គោល គូប៊ីឡៃ ខាន់ ហើយនៅឆ្នាំ ១២៩៦ រាជទូតចិន ឈ្មោះ ជីវ តាក្វាន់ ត្រូវបានបញ្ជូនឲ្យមកបំពេញ
បេសកកម្ម នៅក្នុងនគរខ្មែរ រហូតដល់ពាក់កណ្តាលឆ្នាំ១២៩៧ ។ គឺ ជីវ តាក្វាន់នេះហើយដែលបានបន្សល់
ទុកនូវកំណត់ត្រាជាច្រើន អំពីជីវភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់ខ្មែរ នៅសម័យអង្គរ ។ ជីវ តាក្វាន់ ថ្វីដ្បិតតែត្រូវបាន
បញ្ជូនពីចិន ហើយត្រូវបានគេហៅថាជារាជទូតចិន ក៏ប៉ុន្តែ តាមពិត គឺជារាជទូតរបស់អធិរាជម៉ុងហ្គោល
ពីព្រោះថា នៅពេលនោះ ចិន ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ម៉ុងហ្គោល ហើយរាជបល្ល័ង្ករបស់ចិន ត្រូវកាន់
កាប់ដោយអធិរាជម៉ុងហ្គោល។
ចក្រភពម៉ុងហ្គោល ចាប់តាំងពីសម័យកាលអធិរាជ ជិនហ្គីស ខាន់ មក គឺជាមហាអំណាចដ៏ធំសម្បើមមួយ
ដែលមានកងទ័ពខ្លាំងក្លា ច្បាំងឈ្នះស្ទើរតែគ្រប់ទិសទី ហើយពង្រីកទឹកដីរហូតស្ទើរតែពាក់កណ្តាលពិភព
លោក។ ក៏ប៉ុន្តែ ចក្រភពដ៏ខ្លាំងក្លានេះមានសត្រូវដ៏ធំមួយ គឺជម្លោះផ្ទៃក្នុង។
ដើម្បីគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំមហិមា ចក្រភពម៉ុងហ្គោលបានបែងចែកទឹកដី របស់ខ្លួនជាចំណែកៗ ដោយផ្នែក
នីមួយៗ មានស្តេចសោយរាជ្យផ្សេងៗគ្នា ។ គិតត្រឹមឆ្នាំ ១២៦០ ចក្រភពម៉ុងហ្គោលត្រូវបានបែងចែកជា ៤
ផ្នែកធំៗ ។ ផ្នែកទីមួយ គឺនៅម៉ុងហ្គោល ទីបេ កូរ៉េ និងចិន ។ ទឹកដីម៉ុងហ្គោលមួយចំណែកនេះ គ្រប់គ្រង
ដោយ គូប៊ីឡៃ ខាន់ ដែលមានឋានៈជាអធិរាជចិនផង និងជាអធិរាជនៃចក្រភពម៉ុងហ្គោលទាំងមូលផង ។
ម៉ុងហ្គោលផ្នែកទី២ ស្ថិតនៅអាស៊ីកណ្តាល។ ផ្នែកទី៣ នៅរុស្ស៊ី។ ផ្នែកទី៤ នៅមជ្ឈិមបូព៌ា ត្រង់ម្តុំចក្រភពពែ
រស៍។
ដោយសារតែចក្រភពម៉ុងហ្គោល មានសារជាតិដើមជាក្រុមកុលសម្ព័ន្ថដាច់ៗ ពីគ្នា ប្រជាជនម៉ុងហ្គោលមាន
ការពិបាកក្នុងការរួបរួមគ្នាជាប្រជាជាតិតែមួយ។ ជម្លោះផ្ទៃក្នុងនៃចក្រភពម៉ុងហ្គោល កើតមានក្នុងពីររូបភាព។
ទីមួយ គឺជម្លោះ រវាងទឹកដីម៉ុងហ្គោលទាំង ៤ផ្នែក ដោយស្តេចនីមួយៗ ប្រជែងគ្នាធ្វើជាអធិរាជធំនៃចក្រ
ភពម៉ុងហ្គោល។ ជម្លោះទីពីរ គឺជាជម្លោះដណ្តើមរាជបល្ល័ង្ក នៅខាងក្នុងផ្នែកនីមួយៗ ។ ស្របជាមួយនឹង
ជម្លោះផ្ទៃក្នុងនេះ ប្រជាជនដែលមិនមែនជាជនជាតិម៉ុងហ្គោល ហើយដែលត្រូវម៉ុងហ្គោលឈ្លានពានយក
មកកាន់កាប់ ក៏ចាប់ផ្តើមឆ្លៀតពេលងើបឡើងបះបោរប្រឆាំងនឹងអំណាចរបស់ចក្រភពម៉ុងហ្គោល ។
ជម្លោះផ្ទៃក្នុងអស់ទាំងនេះបានធ្វើឲ្យចក្រភពម៉ុងហ្គោល ធ្លាក់ចុះខ្សោយបន្តិចម្តងៗ រហូតដល់អំឡុងឆ្នាំ
១៣៣៥ ចក្រភពម៉ុងហ្គោល នៅមជ្ឈិមបូព៌ា ត្រូវដួលរលំ ហើយបំបែកទៅជានគរតូចៗផ្សេងៗពីគ្នា។ ចាប់ពី
ពេលនោះមកដែនដីម៉ុងហ្គោលផ្សេងៗ ក៏ចាប់ផ្តើមរង្គោះរង្គើ ហើយត្រូវដួលរលំម្តងមួយៗ ជាបន្តបន្ទាប់ ។
នៅឆ្នាំ១៣៦៨ រាជវង្សយ័នរបស់ម៉ុងហ្គោល ដែលគ្រប់គ្រងប្រទេសចិន ត្រូវក្រុមបះបោរចិនផ្តួលរំលំ ហើយ
ពួកម៉ុងហ្គោលក៏បានរត់ភៀសខ្លួនត្រឡប់ទៅម៉ុងហ្គោល ដែលជាទឹកដីកំណើតវិញ។ ចិនរួចផុតពីការត្រួតត្រា
របស់ម៉ុងហ្គោល ហើយបង្កើតជារបបដឹកនាំថ្មីមួយទៀត គឺរាជវង្សមីង (Ming)។ គឺឆ្នាំ១៣៦៨នេះហើយ
ដែលអ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តជាទូទៅកំណត់ថាជាឆ្នាំចុងក្រោយនៃសករាជរបស់ចក្រភពម៉ុងហ្គោល។
គិតជាសរុបទៅ ចក្រភពម៉ុងហ្គោលបានស្គាល់ភាពរុងរឿងជាមហាអំណាចពិភពលោក ក្នុងរយៈពេល ១៦២
ឆ្នាំ (ពីឆ្នាំ១២០៦ ដល់ឆ្នាំ១៣៦៨)។ ដូច្នេះ បើប្រៀបធៀបនឹងចក្រភពរ៉ូម ចក្រភពម៉ុងហ្គោលមានផ្ទៃដីធំ
ជាងចក្រភពរ៉ូមឆ្ងាយ ក៏ប៉ុន្តែ ម៉ុងហ្គោលត្រួតត្រាពិភពលោកបានតិចឆ្នាំជាងរ៉ូម។ ចក្រភពរ៉ូមបានស្គាល់ភាព
រុងរឿងជាមហាអំណាចពិភពលោករហូតដល់ទៅជាង៥០០ឆ្នាំ(ឆ្នាំ២៧មុនគ.សរហូតដល់ឆ្នាំ៤៧៦គ.ស)។
ប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរ
ក្នុងនាមជាពូជអ្នកកសាងអង្គរ ដែលបានរីកចម្រើនចេញពីអំបូរខ្មែរ-មន នៅក្នុងភូមិភាគឥណ្ឌូចិន ភាគខាង
ត្បូង នាអំឡុង សតវត្សទី៦ ដំបូងនៃគ្រឹស្តសករាជ ដោយទទួលឥទ្ធិពលពីឥណ្ឌា អរិយធម៌ នៃមជ្ឈមណ្ឌល
សំខាន់ពីរបានរីកច្រើនឡើង ហើយរដ្ឋដែលចំណាស់ជាងគេនោះ ភូមិភាគខាងត្បូង នៃឧបទ្វិប ដែលហៅថា
“ហ្វូណន” (គឺជាឈ្មោះដែលជនជាតិចិន បានហៅសំដៅទៅលើ អាណាចក្រខ្មែរពីសម័យបុរាណ ដែល
បានកសាងរាជធានីនៅលើភ្នំ)។
ហ្វូណនគឺជាចក្រភពខែ្មរមួយដែលមានអំណាចដ៏ខ្លាំងក្លាលាតសន្ធឹងគ្របដណ្តប់ជាច្រើនផ្នែកនៃឈូងសមុទ្រ
សៀម។ នៅពាក់ កណ្តាលសតវត្សទី៦ ប្រជា ជនកម្ពុជា ដែលរស់នៅពាក់កណ្តាលទន្លេមេគង្គ (ភាគខាង
ជើងនៃ ប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នបានធ្វើការបំបែករដ្ឋពីនគរហ្វូណន។ នៅក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លី រដ្ឋថ្មីមួយបានកើត
ឡើងដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា ចេនឡា ដែលបន្តពីមហាណាចក្រនគរភ្នំ។ នៅដើម សតវត្សទី៧ នគរចេន
ឡាបានបែកបាក់ជាពីរ គឺចេនឡាដីគោក(នៅភាគខាងជើង) និងចេនឡាលិចទឹក (នៅភាគខាងត្បូងតាម
បណ្តោយឈូងសមុទ្រថៃ) ហើយដែលេឈ្មោះនេះហៅតាមភាសាចិន។ ចេនឡាដីគោករស់នៅដោយភាព
សុខសាន្ត ក្នុងអំឡុង សតវត្សទី៧ ខណៈពេលដែលចេនឡាលិច ទឹកបានទទួលការវាយប្រហារពីរាជវង្ស
ផ្សេងទៀត ហើយក្នុងកំឡុងពេលនោះ ជនជាតិជ្វាក៏បានធ្វើការឈ្លានពាននឹងគ្រប់គ្រងមួយផែ្នក នៃប្រទេស
ផងដែរ។
ព្រះបាទហ័សវរ្មន័ទី១ (៩០០-៩២៣) ដែលជាព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះបាទយសោវរ្មន័ ដែលបានកសាង
ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង និងបានកសាងប្រាសាទក្រវ៉ាន់ ក្នុងឆ្នាំ ៩២១ ។ ព្រះបាទជ័យវ័រន្មទី៤ (៩២៨-៩៤១)
ដែលជាព្រះបិតុលារបស់ព្រះបាទហ័ស វរ្មន័ទី១ បានសោយរាជ្យ នៅរាជធានីកោះកេរ្តិ៍ ហើយ ព្រះអង្គបាន
កសាងបូជនីយដ្ឋានជាច្រើនកន្លែងផងដែរ។ ចំណែក ព្រះបាទរាជន្រ្ទវរ្មន័(៩៤៤-៩៦៨) បានប្តូររាជធានីមក
អង្គរវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ៩៥២ និងបានកសាងប្រាសាទមេបុណ្យ ខាងកើត ព្រមទាំង ប្រាសាទប្រែរូបក្នុងឆ្នាំ
៩៦១។ ក្នុងឆ្នាំ ៩៦៧ អ្នកមានបណ្តាសក្តិខ្ពស់ក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា យជនាវារហៈ ដែលមានឈាម ជ័ររាជ
វង្ស បានកសាងប្រាសាទបន្ទាយស្រី ដែលមានចំងាយ ប្រហែល ២០គីឡូម៉ែត ភាគខាងជើង នៃរាជធានី ។
ព្រះបាទជ័យវរ្មន័ទី៥ (៩៦៨-១០០១) បានកសាងរាជធានីថ្មីមួយទៀតនៅជិតប្រាសាទតាកែវ ។
នៅក្នុងសតវត្សទី១១ ព្រះបាទសូរ្យវរ្មន័ទី១ (១០០២-១០៥០) បានគ្រប់គ្រងអង្គរ និងបានបង្កើត រាជវង្ស
ប្រកបដោយកិត្តិយស ដ៏ល្បីល្បាញ ។ នៅក្នុងខណៈពេលនោះហើយ ដែលគោបុរៈនៃ ប្រាសាទអង្គរធំ ត្រូវ
បានកសាង ដោយមានប្រាសាទ ភិមានអាកាសនៅចំកណ្តាល។ ព្រះអង្គក៏បាន កសាងប្រាសាទនៅភ្នំជីសូរ
ផ្នែកខ្លះនៃប្រាសាទព្រះវិហារ និងប្រាសាទព្រះខ័ន ក្នុងស្រុកកំពង់ ស្វាយ ។ ព្រះបាទឧទ័យាទិត្តវរ្មន័ទី ២
(១០៥០-១០៦៦) ដែលជាព្រះរាជបុត្រព្រះបាទសូរ្យវរ្មន័ទី១ បានកសាង ប្រាសាទភ្នំបាពួន និងបារាយ
ខាងលិច។ ចំណែកឯបងប្រុសរបស់ព្រះបាទឧទ័យាទិត្យ វ័រន្ម គឺព្រះបាទហ័សវ័រន្មទី៣ បានឡើងសោយ
រាជ្យពីឆ្នាំ១០៦៦-១០៨០ នៅពេលដែលអំពើហឹង្សា បានផ្ទុះឡើងក្នុងការផ្តួលរាជវង្ស។ ពេលនោះព្រះមហា
ក្សត្រព្រះបាទជ័យវរ្មន័ទី៦ (១០៨០-១១១៣) បានបន្តកសាងប្រាសាទព្រះវិហារ និងទីសក្ការៈវត្តភូ និង
ប្រាសាទភិមៃ។
ព្រះបាទសូរ្យវរ្មន័ទី២(១១១៣-១១៥០)បានពង្រីកអំណាចរបស់ព្រះអង្គពីច្រាំងសមុទ្រចិន ទៅកាន់ សមុទ្រ
ឥណ្ឌា ហើយបាន កសាងប្រាសាទអង្គរវត្ត ប្រាសាទធម្មនន្ត ចៅសាយទេវតា ព្រះបាលិល័យ ពិទូរ និង
ប្រាសាទបន្ទាយស្រី ។ បន្ទាប់ពីការ កសាងប្រាសាទជាច្រើនមក ពេលនោះអរិយធម៌ខែ្មរក៏ បានស្រុតចុះក្នុង
ភាពអន់ថយ ហើយក៏ទទួលការវាយប្រហារឈ្លានពាន ពីសំណាក់កងទ័ពចាម ផងដែរ ។
ព្រះបាទសូរ្យវរ្មន័ទី២(១១១៣-១១៥០)បានពង្រីកអំណាចរបស់ព្រះអង្គពីច្រាំងសមុទ្រចិន ទៅកាន់ សមុទ្រ
ឥណ្ឌា ហើយបានកសាងប្រាសាទអង្គរវត្ត ប្រាសាទធម្មនន្ត ចៅសាយទេវតា ព្រះបាលិល័យ ពិទូរ និង
ប្រាសាទបន្ទាយស្រី។ បន្ទាប់ពីការកសាងប្រាសាទជាច្រើនមក ពេលនោះអរិយធម៌ខែ្មរក៏ បានស្រុតចុះក្នុង
ភាពអន់ថយ ហើយក៏ទទួលការវាយប្រហារឈ្លានពានពីសំណាក់កងទ័ពចាម ផង ដែរ។ ព្រះបាទជ័យវរ្មន័ទី
៧ (១១៨១-១២២០)គឺជាព្រះមហាក្សត្រដែលមានកិត្យានុភាពជាខ្លាំង នៅ ក្នុង ប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរ ព្រះអង្គ
ចាប់ផ្តើមបង្កើតចលនាតស៊ូហើយដេញពួកឈ្លានពានចេញពីទឹកដី និង បានគ្រប់គ្រងប្រទេសប្រកបដោយ
ភាពអស្ចារ្យ។ ព្រះអង្គបានកសាងប្រាសាទតាព្រហ្ម (១១៨៦) និងប្រាសាទព្រះខ័ន(១១៩១)ដើម្បីឧទ្ទិស
ចំពោះមាតា និងបិតារបស់ព្រះអង្គ ។ នៅពេលនោះព្រះអង្គ បានកសាងប្រាសាទ បន្ទាយក្តី តានៃ ស្រះ
ស្រង់ លានសេ្តចគម្លង់ ទីលានជល់ដំរី នាគព័ន្ធ តាសោម និងបូនីយដ្ឋានបីបួនកន្លែង នៅកនែ្លងផ្សេងទៀត
នៅក្នុងប្រទេស ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ព្រះអង្គបាន កសាងរាជធានីដ៏ធំមួយ គឺអង្គរធំ ហើយបានកសាង
ប្រាសាទបាយ័ននៅចំកណ្តាល ។ អាចយល់បានថា បន្ទាប់ពីសមិទ្ធិផលដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ដែលបានក
សាងរួចមក យុគស ម័យ អង្គរក៏ចាប់ផ្តើមធ្លាក់ចុះ ចាប់តាំងពីការសោយទីវង្គតរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្មន័ទី ៧
នៅដើមសតវត្សទី ១៣ ហើយខណៈពេល នោះដែរ ប្រទេសជាតិក៏ទទួលការឈ្លានពានពីពួកសៀម ព្រម
ទាំងប្រព័ន្ធ ធារាសាស្រ្តមានភាពរាំងស្ងួត គឺពេលនោះហើយ ដែលចក្រភពអង្គរបានចុះខ្សោយអំណាចជា
បន្តបន្ទាប់ រហូតបង្ខំឲ្យព្រះមហាក្ស ត្រសម្រេចព្រះទ័យប្តូររាជធានីមកទីក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ និង
ដើម្បីគេចចេញពីការឈ្លានពាន វាយប្រហាររបស់ពួកសៀម និងចាម។ ក្រោយមកនៅ ឆ្នាំ ១៨៦៣ ប្រទេស
បានស្ថិតនៅក្រោមអាណាព្យាបាលរបស់បារាំង ។ បន្ទាប់ពីប្រទេសទទួលបានឯករាជ្យពីអាណានិគមបារាំង
ក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៣ ។ ប្រទេសកម្ពុជាបានផ្លាស់ ប្តូររបបជាច្រើនដូចជាៈ
ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ( របបរាជានិយម ពីឆ្នាំ ១៩៥៣-១៩៧០)
របបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ (ក្រោមរបបលន់ ណល់ ពីឆ្នាំ ១៩៧០-១៩៧៥)
របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (របបប្រល័យពូជសាសន៍ប៉ុលពត ពីឆ្នាំ ១៩៧៥-១៩៧៩)
របបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា (១៩៧៩-១៩៨៩)
របបរដ្ឋកម្ពុជា (១៩៨៩-១៩៩៣)
ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី២(របបរាជានិយមពីឆ្នាំ ១៩៩៣រហូតបច្ចុប្បន្ន) ។
ព្រះបាទជ័យវរ្ម័ន ទី២ (៨០២-៨៥៤)
គេស្គាល់ប្រវត្តិរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័ន ទី២ ដោយសារសិលាចារឹក ស្តុកកក់ធំ ដែលអ្នកប្រវត្តិវិទូខ្មែរ បានសរ
សេរចារឆ្លាក់លើថ្ម ២០០ឆ្នាំ ក្រោយរដ្ឋកាលព្រះអង្គ។ ក្នុងរាជ្យព្រះអង្គ គេពុំឃើញមានសិលាចារឹកណាមួយ
ដែលបានសរសេរចារទុកបញ្ជាក់ប្រាប់អំពីការតស៊ូ ព្យាយាមបង្រួបបង្រួមសាមគ្គីជាតិ វាយកំចាត់ខ្មាំង និង
កសាងមាតុភូមិឡើយ។
១ ការតស៊ូរំដោះជាតិព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ត្រូវជាចៅមីង ព្រះបាទបុស្សករ័ក្សបើគិតទៅតាមខ្សែខាងម្តាយ
ក្នុងពេលកើតព្រឹត្តការណ៏ ពួកជា្វចោរសមុទ្រចូលមកលួចប្លន់ ដុតផ្ទះសំម្បែង ទីក្រុងសម្ភុបុរះ ព្រះអង្គព្រម
ទាំងព្រះញាតិវង្សត្រូវខ្មាំងចាប់យកជាឈ្លើយ នាំទៅកោះស្នាវា ។ កាលនោះ ព្រះអង្គនៅជាកុមារភាពនៅ
ឡើយ។ នៅប្រទេសជា្វ ព្រះអង្គខំប្រឹងរៀនសូត្រគ្រប់មុខវិជ្ជាទាំងក្នុងសាសនា ទាំងក្នុងរបៀបចំនគរ ដែល
ជាមូលដ្ឋានបានជម្រុញធ្វើអោយប្រទេសជ្វា ក្លាយទៅជាមហាអំនាច មួយក្នុងភូមិភាគ អាស៊ីអាគ្នេយ៏ ។
ថ្ងៃមួយក្នុងគ.ស.៨០០ ព្រះបាទជ័យវរ័្មនទី២ ដោយមានសេនាពលអាមាត្យជាទីទុកចិត្ត ជួនដំណើរផង បាន
លបលួចធ្វើដំណើរ ត្រឡប់ចូលមកស្រុកខ្មែរវិញ ។ ព្រះអង្គបានតាំងទីមូលដ្ឋាននៅ ខេត្តក្រចេះក្នុងតំបន់
ចន្លោះអតីតព្រះរាជធានី សម្ភុបុរះនិង ស្រុកត្បូងឃ្មុំ ។ កន្លែងនោះមានឈ្មោះថា ឥន្រ្ទបុរះ ដែលគេចាត់
ទុកជាព្រះរាជធានីមួយក្នុងរជ្ឋកាលព្រះអង្គ ។ ព្រះអង្គបានពន្យល់បញ្ជុះបញ្ជូលដឹកនាំ ព្រះញាតិវង្សានុវង្ស
នាមឺមន្រីមេទ័ព និង ស្តេចដែលធ្លាប់ចំណុះនគរចេនឡា ទឹកលិចអោយសុខចិត្តសុខកាយយល់ព្រមរួបរួម
កម្លាំង វាយកំចាត់ពួកសត្រូវចោរជ្វា ។ ក្នុងការតស៊ូរំដោះជាតិពីនឹមប្រទេសជា្វ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ មាន
សហការីពួកែចំណានចំណាប់មានវិជ្ជា និង សមត្ថភាពយ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់ជ្រោះជ្រៅជាច្រើនជាចំនួយ ។ មេទ័ពដ៏
ល្បីល្បាញជាងគេឈ្មោះ ព្រឹទិ្ធឥន្រ្ទវរ្ម័នដែលបានរំដោះបង្រាប និងរៀនចំនគរដែលស្ថិតនៅនគរខាងត្បួង
ខេត្តបាត់ដំបង អោយមានសនិ្តភាពសន្តិសុខ ។ ស្នាដៃនេះ ជាកត្តាមួយយ៉ាងសំខាន់ដែលអនុញ្ញាតផ្តល់ដល់
ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ នូវលទ្ធភាពកសាងព្រះរាជធានីក្នុងតំបន់ បឹងទន្លេសាប ដែលជាជង្រុកស្រូវ និងត្រី សាច់
ហើយលើផ្នែកយុទ្ធសាស្រ្តវិញ ទីក្រុងកម្ពុជា ក៏ស្ថិតនៅ ឆ្ងាយពីច្រកចូលរបស់កងទ័ពជា្វនិង ចាមទន្លេមេគង្គ
ខាងត្បូង មកតាំងទីរាជធានី នៅខាងជើងបឹងទន្លេសាប ។
ប្រវត្តិតស៊ូរំដោះជាតិរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ និង ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជំនាន់នោះ គេពុំបានដឹងអី្វ ជាពិត
ប្រាកដទេ។ តែ យើងអាចប៉ាន់ស្មានបានថា ការតស៊ូរំដោះជាតិក្នុងគ្រានោះ មានសភាពខ្លាំងក្លាធ្ងន់ធ្ងរពិបាក
ណាស់ជាពិសេសនៅចំពោះមុខខ្មាំងជា្វ ដែលកំពុងតែមានកម្លាំង ។ ប្រហែលជាមកពីបញ្ហាស្ថិរភាព សន្តិ
សុខ និង បុព្វហេតុដូច្នេះហើយ ទើបបានជាព្រះរាជមហាក្សត្រខ្មែរ បានលើកបានរើទីក្រុងជាច្រើនដំណាក់។
ព្រះរាជធានីទាំងនោះ មាន កុឌិ ដែលស្ថិតនៅក្នុងរង្វង់តំបន់ ប្រាសាទបន្ទាយក្តីផ្នែកខាងជើង ក្នុ្ងងខេត្ត
សៀមរាប អមរិន្រ្ទបុរះ ដែលអ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តសា្មនថា នៅតំបន់បន្ទាយឆ្មារ ក្នុងខេត្តបាត់ដំបង ហរិហរាល័យ
សិ្ថតនៅតំបន់ រលួស ក្នុងខេត្តសៀមរាប និង មហិន្រ្ទបរពត ដែលជា ភ្នំគូលែន ស្ថិតនៅក្នុងខេត្តសៀមរាប
ដដែល ។
២ ការប្រកាសឯរាជ្យភាពកម្ពុជាគឺនៅលើភ្នំគូលែន ឬ ព្រះរាជធានីមហិន្រ្ទបរពត ក្នុងគ.ស១០២ដែលព្រះ
មហាក្សត្រព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២បានប្រកាសឯរាជភាពកម្ពជាចេញពីក្រញាំអាណានិគមស្តេចជា្វកោះស្នាវា ។
ប្រវត្តិរំដោះ និង ប្រកាសឯរាជភាពកម្ពុជា ត្រូវបុព្វបុរសខ្មែរសសេរឆ្លាក់ចារលើផ្ទាំងសិលា ក្នុងគ.ស១០៥២
ដែលគេដាក់ឈ្មោះថា“សិលាចារឹកស្តុកកក់ធំ” ។សិលាចារឹកនេះ គេបានរកឃើញនៅក្នុងប្រាសាទស្តុកកក់ធំ
ដែលស្ថិតនៅទិសខាងជើងឆៀងខាងលិចចម្ងាយប្រមាណ ២៥ គីឡូម៉ែត្រ ពីទីប្រជុំជនស៊ីសុផុន ខេត្តបាត់
ដំបង ។ បច្ចុប្បន្នសិលាចារឹកស្តុកកក់ធំ ត្រូវគេយកទៅដំកល់ទុកនៅសារមន្ទីសៀមឯ បាងកក ។ តាមរយះ
សិលាចារឹកស្តុកកក់ធំ យើងអាចឃើញស្គាល់យល់ និងដឹងអំពី ប្រវត្តិសាស្ត្រ វប្បធម៏អរិយធម៏ខ្មែរមួយផ្នែកធំ
ក្នុងសម័យអង្គរ។
ដើម្បីអោយឯករាជភាពកម្ពុជា មានឥទិ្ធពលជ្រួតជា្របទៅគ្រប់ទិសទីទាំងក្នុងគ្រប់ស្រទាប់ជាន់ថ្នាក់ប្រជាជន
ទាំងទៅលើប្រទេសជិតឆ្ងាយ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័ន បានរៀបចំបង្កើតធ្វើអោយមានពិធីបុណ្យសាសនា យ៉ាង
ឧត្តុង្គ ឧត្តម ចំឧឡារឹក នៅលើភ្នំគូលែន ។ ព្រះអង្គបាននិមន្តព្រាហ្មណ៏ មួយអង្គព្រះនាម ហិរនិយធម្ម
គង់នៅអាស្រមជនបទ ហើយដែលចេះគ្រប់វិជា្ជសីលសាស្ត្រមន្តអាគមគាថា អោយមកចំរើនរៀបចំពិធីបុណ្យ
គោរពបូជាព្រហ្មញ្ញសាសនាទៅតាមតម្រាក្បូនទ្រឹស្តី ទេវរាជ ។
ព្រាហ្មណ៏ ព្រះគ្រូហិរនិយធម្ម បានបង្ហាត់បង្រៀនសាស្ត្រាទាំងបួនក្នុងគម្ពីរព្រះឥសូរ(វិន័យសិក្ខា នយោច្តរះ
សមោ្មអះ និងសិររិឆេទ )។ ដល់ព្រាហ្មណ៏ សិវកឥវលិយះ ទីប្រឹក្សាជំនិតព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីអោយចេះ
ចងចាំក្បូនវិធីរៀបចំធ្វើ សក្ការបូជាគោរពទេវរាជ ។ ធម៏ទាំងនេះ ពួកព្រាហ្មណ៏ត្រូវរៀនសូត្រស្វាធ្យាយ និង
ត្រូវចេះរៀបចំធ្វើពិធីផ្សេងៗ ដើម្បីកំចាត់សត្រូវ ដើម្បីប្រកាសតាំងខ្លួនជាអ្នក មានឯករាជភាព មានឥស្សរ
ភាព និងបួងសួងសុំអោយមាន នូវសេចក្តិចំរុងចំរើនសម្បូរសប្បាយដល់ប្រជាជាតិ ។ គឺអាចជាទ្រឹស្តី ជាក្បួន
តម្រាគម្ពីរសម្រាប់រៀបចំកសាងនគរ អោយមានឯកភាព ខ្លាំងពូកែល្អ ។ ជាគុណបំណាច់ដល់ព្រាហ្មណ៏
សិវកឥវលិយះ ព្រះមហាក្សត្រ បានសច្ចាប្រគល់សិទិ្ធផ្តាច់មុខដល់គ្រួសារព្រាហ្មណ៏តពូជពីជំនាន់ មួយទៅ
ជំនាន់មួយ ជាលំដាប់លំដោយតាមត្រកូលខាងម្តាយ អោយមានឋានះជាអ្នកទទួលបន្ទុករៀបចំពិធីបូជា
ទេវរាជ តទៅអនាគត ។ ដូច្នេះហើយ បានជាយើងឃើញមានក្រុមព្រាហ្មណ៏ បារគួបុរោហិត នៅជិតជាប់
ព្រះមហាក្សត្រដើម្បីជាសក្ខីភាពនៃការគោរពប្រពៃណី ។ តែក្រុមព្រាហ្មណ៏បរោហិតជាមានពូជពង្សចុះមកពី
ព្រាហ្មណ៏ សិវកឥវលិយះ ប្រហែលជាផុតពូជ ក្នុងសម័យស្តេចត្រសក់ផ្អែម ។ ពីព្រោះស្តេចអង្គនោះ គ្មាន
បញ្ចក្សត្រ គ្មានព្រះខ័នរាជ គ្មានអ្វីជាសំគាល់ជាស្តេចពេញគ្រប់លក្ខណះ តាមច្បាប់ក្រិត្សក្រមវិន័យខ្មែរ
ឡើយ។ឯពិធីធ្វើសក្ការបូជាទេវរាជ ត្រូវបានព្រះ មហាក្សត្រខ្មែរជំនាន់ក្រោយ គោរពប្រតិបត្តិ អនុវត្តធ្វើតាម
រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះព្រាហ្មណ៏សិវកឥវលិយះ បានទទួលឋានះជាព្រះរាជគ្រូរបស់ព្រះ
មហាក្សត្រ។ក្នុងការគោរពបូជាទេវរាជ គេយក លឹង្គ មកធើ្វជាតំណាង ។ លឹង្គនេះគេយកទៅតម្គល់ទុក លើ
ភ្នំមួយយ៉ាងខ្ពស់ ដែលជាតំណាងភ្នំព្រះសុមេរុ ។ ឯភ្នំដែលតំណាងភ្នំព្រះសុមេរុ គឺភ្នំគូលែន ។ ដូច្នេះហើយ
បានជាព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ បានប្រារព្ធពិធីគោរពបូជាទេវរាជនិង យកលឹង្គទៅតម្គល់នៅទីនោះ។ លឹង្គ ជា
តំណាងព្រះឥសូរ ជាតំណាងការកកើត ។ឯក្នុងការគោរពទេវរាជ លឹង្គជាតំណាងព្រះមហាក្សត្រ ដែលមាន
ភារកិច្ចការពារគ្របដណ្តប់ប្រជាជាតិ ទាំងតាមផ្លូវចិត្ត ទាំងតាមផ្លូវកាយ។ លឹង្គ តំណាងទេវរាជ គេអាចលើក
ផ្លាស់ប្តូរទីកន្លែងបាន ទៅតាមកាលះទេសះ ។ដោយសារពិធីសក្ការបូជាទេវរាជ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ អាច
ប្រកាសតាំងខ្លួនជា ស្តេចអាទិទេព មានតេជះបារមីដូចទេវរាជ មិនចាញ់ស្តេចជា្វនៅកោះស្នាវាឡើយ ។
ដែលជាលក្ខណះ បញ្ជាក់ អំពីឯករាជភាពពិតប្រាកដ របស់ប្រទេសកម្ពុជា ។ ការបែងចែកអំណាចសាសនា
ដែលតំណាងទៅដោយវណ្ណះព្រាហ្មណ៏ គ្រាន់តែជាមូលដ្ឋាន សម្រាប្រមូលផ្តុំប្រជានុរាស្ត្រ និង ជាប្រភព
សម្រាប់បង្កើតបញេ្ជញច្បាប់ ទ្រឹស្តីគោលគំនិតនយោបាយប៉ុណ្ណោះ។ ឯព្រះមហាក្សត្រ ដែលជាទេវរាជ ជា
អ្នកយកច្បាប់ យកគោលគំនិត ទ្រឹស្តីនយោបាយទាំងនោះ មកអនិវត្តប្រតិបត្តិ។ បើយើងនិយាយ និង ប្រើ
តាមភាសាទំនើបថ្មីបច្ចុប្បន្ន ក្រុមព្រាហ្មណ៏បុរោហិតដែលតំណាងដោយព្រាហ្មណ៏សិវតឥវលិយះ ជាអ្នកធ្វើ
ច្បាប់ ឬ ជារដ្ឋសភា។ ចំណែក ព្រះមហាក្សត្រវិញ ព្រះអង្គមិនធើ្វច្បាប់ទេ។ ព្រះអង្គជាអ្នកគោរពនិង អនិវត្ត
ធើ្វតាមសេចក្តីបញ្ញាតិរបស់ច្បាប់ ។ ព្រះមហាក្សត្រ ស្ថិតនៅក្រោមអំណាចច្បាប់ ។ ព្រះអង្គជាតំណាង
អំណាចនិតិប្រតិបត្តិ។ ដូច្នេះ ក្នុងការរៀបចំគ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជា អ្នកដឹកនាំ ឬ អ្នកនយោបាយខ្មែរជំនាន់
ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ បានបែងចែកអំណាចជាពីរ និតិបញ្ញាតិ និង និតិប្រតិបត្តិ ។ របៀបបែងចែកអំណាច
ត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រខ្មែរធ្វើសច្ចាប្រណិធានថាគោរពអនុវត្តធើ្វ តាមតជារៀងរហូតទៅអនាគត ។ នេះគឺជា
មូលដ្ឋាននិង ជាគ្រឹះនគរខ្មែរ ។
ការរៀបចំសា្ថប័នជាតិការបែងចែកអំណាច នាំមកនូវការរៀបចំស្ថាប័ន ។សា្ថប័ននេះមានទាក់ទងទៅនឹងការ
កំណត់ មុខងារកិច្ចការរបស់ក្រុមព្រាហ្មណ៏បុរោហិត និងព្រះមហាក្សត្រ ។ ក្រុមព្រាហ្មណ៏មាន ភារកិច្ចក្នុង
ការគោរពរៀបចំធើ្វពិធីបុណ្យអោយបានត្រឹមត្រូវ ទៅតាមច្បាប់វិន័យ ។ ព្រាហ្មណ៏ក៏ត្រូវពិនិត្យត្រួតត្រា ការអ
និវត្តិទាំងនោះផងដែរ ។ ហើយ ករណីយ៏កិច្ចដ៏ធំមួយទៀតរបស់ព្រាហ្មណ៏ គឺការអប់រំបង្ហាត់បង្រៀនព្រះរាជ
វង្សានិវង្សនិង ផ្តល់យោបល់គោលគំនិតល្អ។ ដល់ព្រះមហាក្សត្រ ។ រួមសេចក្តីមក ក្រុមព្រាហ្មណ៏ ជាអ្នកថែ
រក្សាការពារ ច្បាប់ធម្មវិន័យក្រិតក្រមក្បួនខ្នាតគម្ពីររបស់ខ្មែរ ។ ទីដ្ឋភាពត្រង់នេះ សិលាចារឹកស្តុកកក់ធំបាន
បញ្ជាក់ច្បាស់ណាស់។
រីស្ថាប័ន ដែលជាប់ទៅនឹងព្រះមហាក្សត្រ ឬ អំណាចនិតិប្រតិបត្តិ យើងឃើញមានការបង្កើតក្រុមមឺនមន្រ្តី
ការរៀបចំសង្គមការបែងចែករៀបចំទឹកដីភូមិស្រុក និង ការបែងចែកធនធាន។ការស្ថាបនាជាតិក្នុងទ្រឹស្តី ទេវ
រាជ ក្នុងសិលាចារឹកស្តុកកក់ធំ ពាក្យស្ថាបនាជាពាក្យដែលសំខាន់ មានតម្លៃ និង អត្ថន័យធ្ងន់ធំទូលំទូលាយ
ជាងគេ។ ពាក្យ ស្ថាបនា ជាគន្លឹះធំ ក្នុងទិសដៅនយោបាយកសាងជាតិរបស់ខ្មែរ ។ អ្នកដឹកនាំខ្មែរត្រូវស្ថាប
នាធ្វើដូចម្តេច អោយប្រទេសជាតិចំរុងចំរើន អោយពលរដ្ឋមានបាន សម្បូរសប្បាយចាកផុតភាពទុកគតក្រី
ក្រតោកយ៉ាក ព្រាត់ប្រាស់ក្រុមញ្ញាតិគ្រួសារ។ការបែងចែកអំណាច រៀបចំសា្ថប័នដាក់គោលការំ៏នយោបាយ
ថ្មី អោយសមស្របស៊ីចង្វាក់ប្រទាក់ប្រទងប្រទាញគ្នា ទៅវិញទៅមក ត្រូវធ្វើឡើង ក្នុងគោលបំណងស្ថាបនា
កសាងជាតិ។ ការកសាងសង់ទាំងនេះ មិនមែនអនុវត្ត ដោយមិនគិតគូរល្អល្អិតល្អន់នោះទេ ។ គេក៏មិនមែន
ធ្វើអោយឃើញ ចេញមានតែរូបរាង ទុកសំគាល់សម្រាប់បង្អួត អោយគេកោតសសើរឡើយ ។ ការស្ថាបនា
នេះ ស្ថិតនៅលើការកាប់គាស់ឆ្ការព្រៃទឹកដីថ្មីអោយក្លាយទៅជាស្រែចំការ ជាស្រុកភូមិថ្មី សម្រាប់បង្កបង្កើត
ភោគផល សម្បតិ្តសង្គមជាតិ។ មុននឹងបានសម្រេចជោគជ័យតាមការគ្រោងព្រះមហាក្សត្រ និង អ្នកដឹកនាំ
ខ្មែរ បានជួយឧបត្តម្ភប្រជាពលរដ្ឋ ដោយមានបែងចែកទឹកដី ទ្រព្យ ធនធាន សត្វពាហនះគោក្របី ប្រដាប់
ប្រដា ឧបករណ៏កសិកម្ម និង ខ្ញុំកំដរទាសាទាសី ។ សក្ខីភាពនេះ អាចបង្ហាញថាព្រះមហាក្សត្រ និង អ្នក
ដឹកនាំជាតិខ្មែរយល់អំពីជម្រៅសេដ្ឋកិច្ច ដែលផ្អែកទាំងស្រុងទៅលើកសិកម្ម ។ ដូច្នេះកម្លាំងនគរ សិ្ថតនៅ
លើកកសិកម្ម។ ឯការសា្ថបនាកសាងនគរសិ្ថតនៅលើកការស្ថាបនាកសិកម្ម ។ ហើយការបែងចែកទឹកដីភូមិ
ស្រុក ការជួយឧបត្តម្ភ និងបញ្ជូនប្រជាពលរដ្ឋអោយទៅកាន់កាប់ រស់នៅលើទឹកដីថ្មី ក៏ជានយោបាយមួយ
យ៉ាងល្អដែរ ក្នុងការថែរក្សាការពារជាតិមាតុភូមិ ។
៣ ការកសាង និង សា្នដៃព្រះបាទជ័យវរ្មន័ទី២ ទោះបីជាព្រះអង្គ មានបេសកកម្មធំត្រូវរំដោះជាតិ ក៏ដោយ
ក៏ព្រះអង្គយកចិត្តទុកដាក់ ខំរិះគិតរកមធ្យោបាយ រៀបចំទីក្រុង អោយបាននឹងនមានសិ្ថរភាពនិង មានការរីក
ចំរើនដែរ ។ ដូច្នេះហើយ បានជាព្រះអង្គ រុះរើលើកព្រះរាជធានីចុះឡើង។ តែព្រះរាជធានីរបស់ព្រះអង្គសិ្ថត
នៅជានិច្ច តែក្នុងរង្វង់តំបន់បឹងទន្លេសាប ។ ដែលជាការចាប់ផ្តើមកំណត់ទីតាំងព្រះរាជធានីនគរធំ ឬ មហា
នគរ ទៅក្នុងអនាគត កាល ។
ក្នុងរជ្ឋកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ គេពុំសូវឃើញមានការកសាងប្រាង្គប្រាសាទធំៗទេ ។ឯទីក្រុងព្រះរាជធានី
ផ្សេងៗ ដែលព្រះអង្គបានទៅតាំងទី ក៏មិនបានទុកនូវសំណៅអ្វីជាធំដុំមានជាប់មកដល់បច្ចុប្បន្ន ។ ពីព្រោះ
សំណង់ទាំងនោះ ធ្វើពីអំពីឈើ ឬដោយសម្ភារះមិនសូវជាប់មាំមួន។ បុព្វហេតុនេះ គឺបណ្តាលមកពីស្រុក
មានសង្រា្គម ព្រះអង្គគិតតែខំប្រឹងប្រែងរៀបចំការតស៊ូរំដោះជាតិពីអាណានិគមជា្វកោះស្នាវា ។ ម្យ៉ាងទៀត
សនិ្តសុខក៏ពុំទាន់មានជាសា្ថពរក្នុងនគរដែរ។ ប្រាសាទដែលបានសង់ក្នុងរាជ្យព្រះអង្គ មានជាអាទិប្រាសាទរំ
ចែង ត្រូវបានកសាងនៅភ្នំគូលែន ក្នុងគ្រាដែលព្រះរាជធានីបានរើទៅតាំងនៅទីនោះ។ប្រាសាទអកយំ ដែល
ស្ថិតនៅម្តុំ បារាយខាងលិច ត្រូវបានកសាងដោយឥដ្ឋិ។ប្រាសាទទាំងនេះមានរូបរាងទំហំតូចមែន ។ តែ គេ
អាចចាត់ទុកជាយុគថ្មីមួយរបស់ខ្មែរ ក្នុងវិស័យសិល្បះ និង សាងសង់ប្រាសាទ ។ យើងបានឃើញប្រាសាទ
ខ្មែរជំនាន់ក្រោយជាច្រើន កសាងទៅតាមលំនាមប្រាសាទរំចែង និង អកយំ ។
ក្រោយដែលបានទៅតាំងព្រះរាជធានី នៅភ្នំគូលែនឬ មហិន្រ្ទបរព័តព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ បានយាងត្រឡប់
មកគង់នៅឯរលួសទីក្រុងចាស់ ហរិហរាល័យ។ ព្រះអង្គបានចូលទិវង្គត នៅទីក្រុងនេះក្នុង គ.ស ៨៥៤ ក្នុង
ព្រះជន្នប្រហែលជា ៩០វស្សា ។ ព្រះអង្គេជាព្រះមហាក្សត្រខ្មែរយ៉ាងធំមួយអង្គ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ។
ព្រះអង្គបានរំដោះជាតិពីនឹមជា្វ ព្រះអង្គបានបង្រួបបង្រួមប្រទេសកម្ពុជាអោយមានឯកភាព ហើយ ព្រះអង្គក៏
ជាក្សត្រខ្មែរដែលបានស្ថាបនា កសាងទឹកដីខ្មែរអោយធំធាត់មានកិត្យនុភាព ជាមហានគរដែរ ។ ព្រះបាទ
ជ័យវរ្ម័នទី២ ព្រះអង្គជាមហាក្សត្រខ្មែរមួយអង្គខ្លាំងពូកែ អង់អាចក្លាហាន ព្យាយាមតស៊ូ មានចិត្តអំណត់
មានចំណេះវិជ្ជាជ្រៅជ្រេះ មានប្រាជា្ញភ្លឺថា្លឈ្លាសវៃ ដែលបានធ្វើពលិកម្មគ្រប់បែបយ៉ាងដើម្បីខ្មែរ និង កូន
ចៅជំនាន់ក្រោយ ៕
ប្រវត្តិសាស្រ្តកម្ពុជាក្នុងសម័យអាណាព្យាបាលបារាំង
ដំណាក់កាលនេះមានការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងនៅក្នុងឆ្នាំ១៨៦៣ រវាងព្រះបាទ នរោត្តម ជាមួយនឹងបារាំង។
បន្ទាប់ពីកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ មានចលនាតស៊ូរបស់ខ្មែរជាច្រើនបានងើបឡើងប្រឆាំងនឹងវត្តមានបារាំងនៅ
ស្រុកខ្មែរ ។ នៅពេលក្រោយមកទៀតបារាំងបានបង្ខំព្រះបាទ នរោត្តម ចុះកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីមួយទៀត ។
វាជាកិច្ចព្រមព្រៀងមិនពេញមុខមាត់ឡើយ ។
កិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីនេះត្រូវអ្នកស្រាវជ្រាវមួយចំនួនចាត់ទុកថា បានដកហូតអំណាចទាំងស្រុងពីមហាក្សត្រខ្មែរ
ហើយក៏ជាការចាប់ផ្ដើមដាក់អាណានិគមលើស្រុកខ្មែរផងដែរ។
បន្ទាប់ពីព្រះបាទ នរោត្តម បានឡើងគ្រងរាជ្យនៅថ្ងៃទី៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៨៦៤ មក ព្រះអង្គមិនគង់នៅរាជធានី
ឧដុង្គទៀតទេ ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៨៦៧ ព្រះអង្គបានផ្លាស់រាជធានីពីឧដុង្គ មកតាំងនៅក្រុងភ្នំពេញវិញ ។
ព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានចុះព្រះហស្តលេខាជាមួយបារាំង នៅថ្ងៃទី១១ ខែសីហា ឆ្នាំ១៨៦៣ ជាមួយលោក
ឌឺឡាក្រង់ឌីយែរ លើសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាពការការពារនិងពាណិជ្ជកម្ម ។ ការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ត្រូវបានអ្នក
ប្រវត្តិសាស្ត្រមួយចំនួនចាត់ទុកថា បានជួយរំដោះប្រទេសកម្ពុជា ឲ្យចេញផុតពីការគាបសង្កត់របស់ប្រទេស
ជិតខាងពីរ គឺវៀតណាមនិងថៃ ។
អ្នកស្រាវជ្រាវប្រវត្តិសាស្ត្រនៅរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា អនុបណ្ឌិត ជិន សុជាតិ មានប្រសាសន៍ថា ៖ ទោះបី
ជាមានចំណុចមួយចំនួនគ្មានសមភាពរវាង ប្រទេសជាអាណាព្យាបាល និងប្រទេសក្រោមអាណាព្យាបាលក៏
ដោយ ក៏វាអាចក្លាយជាកម្លាំងមួយក្នុងការរារាំងឥទ្ធិពល និងធ្វើឲ្យឥទ្ធិពលសៀមមកលើខ្មែរហ្នឹងបានថយ
ចុះ ។ មានន័យថា ប្រទេសកម្ពុជាយើងហ្នឹងនៅតែបន្តមានផែនទីនៅលើពិភពលោកមកដល់សព្វថ្ងៃហ្នឹង គឺ
ដោយសារតែវត្តមានរបស់ពួកបារាំងហ្នឹង ។ ក្នុងឆ្នាំ១៨៦៣ គេធ្វើជំរឿនអំពីប្រជាជនកម្ពុជាយើងហ្នឹង នៅ
សល់តែ៩សែននាក់ទេ គឺតិចណាស់» ។
ក្រោយពីការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយបារាំងមក ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែររបស់អ្នកនិពន្ធ ត្រឹង ងា បានឲ្យដឹង
ថា មានកើតចលាចលនៅក្នុងប្រទេស ដោយមានការបះបោររបស់អាចារ្យ ស្វា ពោធិ កំបោរ និងព្រះអង្គ ស៊ី
វត្ថា ជាដើម។ បន្ទាប់ពីចលនាតស៊ូ ត្រូវបង្ក្រាបដោយបារាំង និងកងទ័ពរបស់ព្រះកែវហ្វា ស៊ីសុវត្ថិ ជាប្អូនរបស់
ព្រះបាទ នរោត្តម ព្រមទាំងជាព្រះមហាឧបរាជផងនោះ ប្រទេសជាតិក៏មានសន្តិភាពឡើងវិញ ។
ចាប់តាំងពីការចុះសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ១៨៦៣មក បារាំងបានធ្វើកំណែទម្រង់មួយចំនួន ដែលមានដូចជា វិស័យពន្ធ
ដារ រដ្ឋាភិបាល តុលាការ និងសង្គមជាដើម ។ គម្រោងការនៃការកែទម្រង់ទាំងប៉ុន្មាន ពុំបានទទួលជោគជ័យ
ទាំងអស់ទេ ។ ផ្ទុយទៅវិញការអនុវត្តត្រូវជួបប្រទះនឹងឧបសគ្គជាច្រើន ដែលបណ្ដាលមកពីប្រតិកម្មមិន
អនុគ្រោះពីសំណាក់ពួកមន្ត្រីជាច្រើននិងពួកមេបំណុល ។
២១ ឆ្នាំក្រោយពីកិច្ចព្រមព្រៀង ១៨៦៣ មក ក៏មានកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីមួយទៀត ។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះត្រូវអ្នក
ប្រវត្តិសាស្ត្រមួយចំនួនចាត់ទុកថា ជាការដាក់អាណានិគមមកលើប្រទេសខ្មែរ ។
អ្នកស្រាវជ្រាវនៅរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា លោក សុខ ទូច បណ្ឌិតប្រវត្តិសាស្ត្រនយោបាយ មានប្រសាសន៍ថា
៖ «នៅឆ្នាំ១៨៨៤ នេះ គឺបានន័យថា ដាក់រដ្ឋបាលទាំងមូលទៅក្រោមអាណានិគមរបស់បារាំងតែម្ដង ។ អ៊ីចឹង
ទោះបីកិច្ចព្រមព្រៀងនេះនិយាយថា វាជាអាណាព្យាបាល អាហ្នឹងវាជារឿងរបស់បារាំង ប៉ុន្តែនៅក្នុងពាក្យអ្នក
ស្រាវជ្រាវ គឺមានន័យថា ដាក់អាណានិគម ។ ពីព្រោះត្រួតត្រាទាំងអស់ ពន្ធដារសួយសារអាករទាំងឡាយ
លែងនាំចូលយកទៅឲ្យស្ដេចទៀតហើយ គឺយកទៅបង់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលបារាំង។ អ៊ីចឹងមានន័យថា មិនមែនដាក់
អាណាព្យាបាលទៀតទេ គឺអាណានិគមទាំងស្រុងទៅលើរចនាសម្ព័ន្ធគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលទាំងស្រុង» ។
ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែររបស់អ្នកនិពន្ធ ត្រឹង ងា ដដែល បានឲ្យដឹងបន្ថែមទៀតថា រដ្ឋាភិបាលបារាំង ដោយ
បានទទួលរបាយការណ៍លម្អៀង ក៏មានការមន្ទិលសង្ស័យទៅលើព្រះសុឆន្ទៈរបស់ព្រះរាជា ។ នៅពេលនោះ
លោក Jules Ferry ដែលកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី បានសម្រេចថា ត្រូវតែតាំងអាណាព្យាបាលពិត
ប្រាកដលើប្រទេសខ្មែរ ជាជំនួសការការពារដែលមានតាំងពីមុនមក ។ លោកបានប្រគល់បន្ទុកនេះឲ្យទៅ
លោក Charles Thomson ទេសាភិបាលដែនកូសាំងស៊ីន ។
លោក Charles Thomson បានយកកប៉ាល់ចម្បាំងទៅ ចតគំរាមនៅមុខព្រះរាជវាំងភ្នំពេញ ហើយបានលុក
ចូលក្រឡាបន្ទំ ក្នុងពេលព្រះរាជាកំពុងផ្ទំ ហើយបង្ខំឲ្យព្រះអង្គចុះព្រះហស្តលេខាលើអនុសញ្ញាមួយដែលបាន
ដកហូតអំណាចទាំងឡាយរបស់ព្រះអង្គនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៨៨៤ ។ អនុសញ្ញានេះបានបង្ហាញ
ឲ្យឃើញថា រដ្ឋការបារាំងបានកាន់កាប់អំណាចសឹងទាំងស្រុងក្នុងការ គ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជា ។ ម្ល៉ោះ
ហើយទោះបីត្រូវគេបង្ខំឲ្យទទួលយកអនុសញ្ញាថ្ងៃទី១៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៨៨៤ ក៏ដោយ ក៏ព្រះបាទ នរោត្តម
ទ្រង់បានរកមធ្យោបាយដើម្បីរំដោះប្រទេសព្រះអង្គឲ្យរួចពី ការត្រួតត្រាផ្ទាល់របស់បរទេសវិញដែរ ។
អនុសញ្ញា ១៨៨៤ បានបណ្ដោយឲ្យមានប្រតិកម្មយ៉ាងខ្លាំងក្លាពីសំណាក់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរ ហើយពួកមន្ត្រីបារាំង
ភាគច្រើនបានយល់ថា គឺព្រះបាទ នរោត្តម នេះហើយ ជាអ្នកដឹកនាំចលនាតស៊ូប្រឆាំងបារាំងនេះឯង ។
ព្រះអង្គទ្រង់បានលៃធ្វើយ៉ាងណាកុំឲ្យសង្គ្រាមនេះផ្ដល់គ្រោះថ្នាក់ដល់ព្រះអង្គ គឺធ្វើយ៉ាងណាឲ្យមានលក្ខណៈ
ជាការបះបោររបស់ប្រជារាស្ត្រទៅវិញ ហើយដែលគេមិនអាចដាក់កំហុសទៅលើព្រះអង្គបានឡើយ ។កិច្ចការ
ដ៏លំបាកនោះ ព្រះអង្គទ្រង់បានបំពេញដោយការប៉ិនប្រសប់ជាទីបំផុត ។ ព្រះអង្គទ្រង់បានដឹកនាំការធ្វើ
សង្គ្រាម ដោយគេមិនអាចចាប់ភស្តុតាងបានដោយជាក់ស្ដែងម្ដងណាឡើយ ។
ការតស៊ូរបស់អ្នកស្នេហាជាតិខ្មែរមានរយៈពេល២៦ខែ គឺពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៨៨៤ ដល់ខែមករា ១៨៨៧ ហើយ
បានប្រព្រឹត្តទៅស្ទើរទូទាំងប្រទេស ។ បារាំងត្រូវលើកទ័ពទៅតស៊ូនឹងអ្នកស្នេហាជាតិនៅគ្រប់ទិសទី ។
ក្រោយពីលោក Jules Ferry ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីបានចាកចេញពីឆាកនយោបាយ រដ្ឋាភិបាលបារាំង បានទទួល
ស្គាល់នូវការភ័ន្តច្រឡំរបស់ខ្លួន ដោយសារការផ្ដល់ព័ត៌មានពីលោក Piquet ជារ៉េស៊ីដង់សុប៉េរីយើរ ។ បារាំង
បានប្រគល់អំណាចទៅឲ្យព្រះរាជាវិញ ទុកឲ្យមានតែរ៉េស៊ីដង់សុប៉េរីយើរ ម្នាក់នៅអមព្រះអង្គ ។កិច្ចការរដ្ឋត្រូវ
បានប្រគល់ទៅឲ្យមន្ត្រីខ្មែរកាន់កាប់វិញ។ នៅតាមខែត្រមានតែរ៉េស៊ីដង់បារាំង ៤នាក់ប៉ុណ្ណោះ ដែលមានដូច
ជានៅកំពត ក្រចេះ កំពង់ធំ និងពោធិ៍សាត់ជាដើម ហើយដែលបានទទួលបញ្ជាថា មិនត្រូវទៅជ្រៀតជ្រែកក្នុង
កិច្ចការរបស់អ្នកស្រុក ហើយត្រូវគោរព ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណី និងសាសនារបស់អ្នកស្រុកថែមទៀត ។ ការ
កែទម្រង់ទាំងឡាយដែលលោក រ៉េស៊ីដង់សុប៉េរីយើរ បានស្នើ ត្រូវបានទទួលសេចក្ដីយល់ព្រមពីព្រះមហា
ក្សត្រីសិន ទើបអាចយកទៅអនុវត្តបាន ។
លុះព្រះរាជាយល់ព្រមតាមនយោបាយថ្មីរបស់បារាំងនៅប្រទេសខ្មែរហើយ សន្តិភាពក៏មានឡើងវិញ ដោយ
ព្រះអង្គទ្រង់បានយាងទៅជួបពួកមេដឹកនាំការតស៊ូទាំងអស់នៅវត្តព្រៃទទឹង ហើយទ្រង់បានបញ្ជាក់ប្រាប់ថា
រដ្ឋការបារាំងបានប្រគល់អំណាចមកឲ្យខ្មែរវិញហើយ ។ ដូច្នេះការតស៊ូរបស់អ្នកស្នេហាជាតិក៏ត្រូវបញ្ចប់ត្រឹម
ពេលនោះដែរ ៕
ប្រវត្តិព្រះថោង
កាលនោះនៅនគរឥន្ទព័ទ្ធ មានស្តេចមួយព្រះអង្គ ព្រះនាមអទិច្ចវង្ស សោយរាជ្យ សម្បត្តិ មានកូនប្រុស ៥
នាក់ បុត្រទី ១ ត្រូវបានព្រះអង្គតម្រូវ អោយកាន់កាប់ ខេត្តខណ្ឌ័ផ្នែកទិសខាងកើត បុត្រទី២ ខេត្តខ័ណ្ឌទិស
ខាងជើងបុត្រទី៣ខេត្តខណ្ឌ័ទិសខាងលិចហើយបុត្រទី៤ ព្រះថោងត្រូវទទួលបន្ទុកខេត្តខណ្ឌ័ទិសខាងត្បូង ។
ចំណែកឯបុត្រទី៥ ដែលនៅក្មេងជាងគេ ព្រះអង្គបានទុក អោយគង់នៅជាប់ជាមួយនឹងព្រអង្គ ក្នុងព្រះបរម
រាជវាំង។ឆ្នាំមួយ ដោយមានជម្ងឺព្យា ហើយ ពេលវេលា កាលះទេសះ ត្រូវជាន់ចំនឹងពិធីបុណ្យប្រចាំឆ្នាំ ដែល
ព្រះរាជាត្រូវតែទទួលស្តេចនគរចំណុះនាមឺនសព្វមុខមន្រី្ត មកពីគ្រប់ទិសទី ព្រះអទិច្ចវង្សា ក៏បានបង្អាប់អោយ
បុត្រពៅ ចេញធ្វើជាព្រះរាជ តំណាង ទៅទទួលភ្ញៀវជំនួសព្រះអង្គ ។
គ្រប់ៗ គ្នា មានទំាងស្តេចបងព្រះអង្គ ទាំង៣អង្គ បានក្រាបថ្វាយបង្គំ បុត្រពៅតំ ណាងព្រះរាជា តាមរបៀប
របរប្រពៃណី។ លើកលែងតែព្រះថោង ដែលមិនបាន ក្រាបថ្វាយបង្គំ តាមទំនៀមទម្លាប់ ។ ពីព្រោះ ព្រះអង្គា
បនយល់ នឹកស្មាន ថាព្រះ បិតាបានលើករាជ្យសម្បត្តិផ្ទេរអោយប្អូនរួចជាស្រេចបាច់បាត់ទៅហើយ ។ តែបើ
តាមឯកសារខ្លះទៀត គេបានបញ្ជាក់ថាព្រះថាព្រះមហាក្សត្រ បានប្រគល់ារាជ្យ អៅយបុត្រពៅ រូចស្រេចទៅ
ហើយមែន។
ដោយក្តីមួហ្មងអាក់អន់ស្រពន់ចិត្ត ក្តៅក្រហាយ ដល់ត្រឡប់មកដល់នគរវិញ ព្រហថោងក៏កោះប្រជុំអស់សព្វ
មុខមន្ត្រី ដើម្បីរៀបរាប់ប្រាប់នូវអស់ព្រឹត្តិការណ៏។ ព្រះអង្គ បានសម្រេចចត្តិថា នៅពេលអនាគត ព្រះអង្គនឹង
លែងយាងទៅចូលរួម ពិធីបុណ្យអ្វីទាំងអស់ នៅឯព្រះបរមរាជ្យវាំង ។
ពេលនោះ មុខមន្ត្រីទាំងអស់ គ្មាននរណាម្នាក់ ហ៊ានបញ្ជេញយោបល់ ឬ មតិអ្វី ឡើយ។ ម្នាក់ៗ គិតតែវៃអប
ស៊ីអែប ឡេមឡឹមឥតខ្នាស់អៀន ហើយយល់ស្រប តាមគ្រប់ចំនុច ។ ពីថ្ងៃនេះមក ព្រះថោងលែងទៅ
ថ្វាយបង្គំព្រះបិតា ដូចសព្វដងនោះ ។
ដឹងរឿងនេះកាលណា ព្រះអនុជពៅ សុំសេចក្តីអនុញ្ញាត្តិពីឪពុក ដើម្បីទៅជួបបង ។ ជួបបងកាលណា ព្រះ
អង្គលុតជង្គង់ថ្វាយបង្គំ ដែលជាហេតុ ធ្វើអោយព្រះថោងមានការភ្ញាក់ផ្អើល និង ឆ្ងល់យ៉ាងខ្លាំង ។ក្រោយបាន
ស្តាប់ការពន្យល់របស់ប្អូន បានដឹងយល់គ្រប់ដំណើរការពីដើមមក ព្រះថោង ក៏បានយល់ស្គាល់អំពីកំហុស
របស់ខ្លួន ហើយ ក៏បានផ្តាំប្អូន អោយ សុំព្រះរាជ្យទានទោសពីបិតាជំនួសព្រះអង្គផង ។
ព្រះអង្គទិច្ចវង្សសប្បាយចិត្តណាស់ នៅពេលដែលដឹងថាបុត្រពៅ ព្រះអង្គបានដោះស្រាយ បញ្ហាស្មុគ្រស្មាញ
នេហបានដោយជោគជ័យ ក្នុងសន្តិវិធី ។ គឺ ពិតជាស័ក្តិសមជាស្តេច ដែលត្រូវទទួលគ្រងរាជ សម្បត្តិបន្ត
មែន ។ តែព្រះអង្គ ក៏បានរិះគិតពិចារណាដែរថា ព្រះថោងមានចិត្តស្រាលឆេវឆាវ មិនចេះគិតគូរពិចារណា
វែងឆ្ងាយឡើយ។ អាកប្បកិរិយាទាំងប៉ុន្មាន ដែលព្រះថោត បានប្រព្រឹត្តិ មកក៏ចាត់ដូចជាការក្បត់ នឹងប្រទេស
ជាតិដែរ ។ ទោសនេះ គឺ ត្រូវប្រហាជីវិត ។
នាមឺនសព្វមុខមន្ត្រីទាំងអស់ក៏បានយល់ស្រប តាមព្រះអង្គដែរ ។ តែដោយព្រះ ថោងព្រះអង្គធ្លាប់មានគុណបំ
នាច់ក្នុងការការពារទឹកដីប្រទេសជាតិ នាមឺនមន្រ្តី ទាំងនោះ បានសុំអោយត្រឹមត្រូវតែបំបរបង់នីរទេស ព្រះ
អង្គប៉ុណ្ណោះបានហើយ ។
ព្រះថោងបានប្រសូត្រនៅក្នុងឆ្នំាព.ស ២៣២ ត្រូវជាឆ្នាំ ៣១២មុន គ.ស។ ព្រះជន្មបាន ១៦ឆ្នាំ ព្រះអង្គបាន
យាងចេញទៅកាន់កាប់ ខេត្តខ័ណ្ឌតំបន់ទិសខាងត្បូង ។ ២០ឆ្នាំក្រោយមក អាយុបាន ៣៥ឆ្នាំ ព្រហអង្គត្រូវ
ព្រះបិតាបំបរបង់នីរទេស ដេញចេញពីនគរ ។ នាមឺនមុខមន្រ្តី ពលសេនា និងប្រជារាស្រ្តជាច្រើន ដែល
ស្រឡាញ់គោរពព្រះអង្គ ប្រមាណជា ១ កោដ៏នាក់ បានសុខចិត្តចាកចេញអំពីនគរទៅរស់នៅដង្ហែរតាមព្រះ
អង្គ។ ពួកជននីរទេសទាំងនេហ ត្រូវបានស្តេចចេញបញ្ជាបង្គាប់ អោយកាត់សក់ “ជើងកញ្ជើ “ អោយខុសអំពី
ប្រជារាស្ត្រធម្មតា ដើម្បីបញ្ជាក់ថា ជាជនជំពួកគ្មាន ពូជ គ្មានសាសន៏ អ្វីដូចគេឯងដែរ ។
ព្រះថោងបាបញ្ជាបក្សពួកក្រុមព្រះអង្គ អោយចុះសំពៅទួកក្បួន បណ្តែតតាមចរន្តទឹក ។ឯសារខ្លះបានបញ្ជាក់
ថា ព្រះថោងបាននាំពលរេហ៏ ធ្វើ ដំណើរឆ្លងកាត់តាមព្រៃព្រឹក្សា ចុះមកតាមទេសខាងត្បួង រហូតមកដល់ ភ្នំ
ដងរែក ។ ដែលជាតំបន់ភូមិភាគមួយរហោរស្ថាន គ្មានមនុស្សរស់នោ ។
ទូកក្បូនក្បួនទ័ពសេនាព្រហថោង ព្រមទាំងមនុស្សម្នាស្រីប្រុស បានមកគឿង ជាប់ចតនឹងជួរភ្នំដងរែក ។
ព្រះអង្គក៏បញ្ជា អោយបោយុថ្ការចុះចតលើកោះគោក ធ្លក ។ កន្លែងនោះ មានឈ្មោះថ្ងៃ ។ ពង្សវតាខ្មែរខ្លះ
ទៀតបញ្ជាក់ថា ព្រះថោង និង បរិវារអ្នកស្មគ្រ័ចិត្តបានមកសំចតនៅ ស្រុកសំរោងទង ដែលទីនោះ បានជាប់
ឈ្មោះ “បឹងពុងពាយ” រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ។ ព្រះថោងបានចាត់ចែងអោយមុខមន្រី្ត ទៅចរចានឹងស្តេចចាម
ដើម្បីចងស្ពានមេត្រី ក្នុងន័យរួមរស់ជាមិត្តភាពក្នុងតំបន់ជាមួយគ្នា ។
ថ្ងៃមួយ ព្រះថោង និងសេ្តចចាម ព្រះនាមអាស្សចៃយ្យរាជ្យ កើតមានជម្លោះឈ្លោះមិនចុះសម្រុងនឹងគ្នា
ហើយ ក៏កើតមានជាសង្គ្រាមចម្បាំង រាំងជល់ ។ ព្រះថោងបានយកជ័យជំនះឈ្នះកំចាត់ស្តេចចាម ដែលរត់
ខ្ចាត់ខ្ចាយ ទៅសង្ងំពួននៅចាម្ប៉ាសាក់ បច្ចុប្បន្នទឹកដីសាវសព្វថ្ងៃ។ ឥឡូវ ព្រះថោងព្រះអង្គ បានគ្រប់គ្រងទឹក
ដីគោកធ្លកតែម្នាក់អង្គឯង ។ ព្រះអង្គ បានដាក់ឈ្មោះ ព្រះនគរ ថា “ នគរគោកធ្លក” ។
បណ្តាជនជាច្រើន មានអ្នកប្រាជ្ញបណ្ឌិតតូចធំបានមករស់នៅ តាំងលំនៅស្ថាន កុះករនៅនគរគោកធ្លក ។
ព្រះអង្គបានបញ្ជាអោយអ្នកប្រាជ្ញកែប្រែអក្សរភាសា សំស្រឹ្តត មកជាអក្សរភាសាខ្មែរសម្រាប់ប្រើប្រាស់ ។ ការ
រៀបចំកសាងស្រុកភូមិ នគរ ក្នុងវិស័យកសិកម្ម និង សេដ្ឋកិច្ច ក៏ត្រូវបានចាត់យ៉ាងសកម្មដែរ ។ នៅផ្នែក
ជំនឿសាសនា គេក៏បានឃើញមានវត្តមានសាមណេរ វត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនា ជាច្រើន នៅលើទឹកដីនគរ
គោកធ្លក។
ដោយ តាន់ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស្វ័រ
ថ្ងៃនេះ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់ សូមបន្តចាប់អារម្មណ៍ទៅលើភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃភូមិភាគអាស៊ី អាគ្នេយ៍ត
ទៅទៀត ដោយសូមលើកឡើងអំពីរបបនយោបាយនៃប្រទេសព្រុយណេ។ ជារាជានិយមផ្តាច់ការ ព្រុយណេ
មិនដែលស្គាល់អស្ថិរភាពនយោបាយម្តងណាឡើយ នារយៈពេលជាង៤០ឆ្នាំកន្លងមកនេះ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ
ទាំងថ្នាក់ដឹកនាំទាំងប្រជាពលរដ្ឋ ដូចជាស្ពឹក មិនសូវខ្វល់ខ្វាយពីអនាគតកាល ដោយហេតុតែរាជាណាចក្រដ៏
តូចមួយនេះរស់ក្នុងភាពរុងរឿង សម្បូរប្រាក់ចាយ បា្រក់ដែលបានមកពីការលក់ប្រេងកាតនិងឧស្ម័នធម្មជាតិ
ក៏ប៉ុន្តែអនាគតនៃប្រទេសព្រុយណេ មិនច្បាស់ជាមានភាពត្រចះត្រចង់ទេ ។
ព្រុយណេជារាជាណាចក្រដ៏តូចមួយ នៅប៉ែកខាងជើងនៃកោះប័រនេអូ (Bornéo)។ ប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍
មួយនេះ បានទទួលឯករាជ្យពីប្រទេសអង់គ្លេសនៅឆ្នាំ១៩៨៤ និងឋិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងជិត៥០ឆ្នាំកន្លង
មកហើយរបស់ស៊ុលតង់អាស្សាណាល បូលក្ចា (Hassanal Bolkiah) ដែលជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ ជានាយក
រដ្ឋមន្ត្រី ជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ និងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ ។
ផលិតផលដុលក្នុងស្រុករបស់ប្រជាជនព្រុយណេម្នាក់ៗ កើនរហូតដល់ទៅជិត៣៥០០០ដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ រីឯ
ប្រាក់ចំណូលមធ្យមប្រចាំឆ្នាំរបស់ពលរដ្ឋព្រុយណេ ម្នាក់ៗ វិញមានរហូតដល់ទៅ២៧ ០០០ដុល្លារ ។ ម្ល៉ោះ
ហើយ ប្រជាជនព្រុយណេមានជីវភាពធូរធារ មិនចាញ់ប្រជាជនសិង្ហបុរីប៉ុន្មានទេ ។ នេះក៏ដោយសារតែព្រុយ
ណេមានប្រជាជនតិច គឺប្រមាណជា៤០ ០០០០នាក់ប៉ុណ្ណោះ និងដោយសារតែទឹកដីព្រុយណេ សម្បូរទៅ
ដោយប្រេងកាតនិងឧស្ម័នធម្មជាតិដែលតំណាងរហូតដល់ទៅ៩៥%នៃប្រាក់ចំណូលប្រចាំឆ្នាំរបស់រដ្ឋនិងជាង
៩០%នៃផលិតផលនាំចេញទាំងស្រុងរបស់ប្រទេស ។ ព្រុយណេលក់ប្រេងកាតនិងឧស្ម័នធម្មជាតិជាពិសេស
ទៅឱ្យជប៉ុននិងកូរ៉េខាងត្បូង។
ក្រៅពីថាមពលដែលជាចន្ទល់សេដ្ឋកិច្ចនៃប្រទេស វិស័យដទៃផ្សេងមានលក្ខណៈ តូចតាចឬផុយស្រួយ ដូច
យ៉ាងឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ កសិកម្ម សិប្បកម្ម។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រជាជនព្រុយណេរស់នៅក្នុងភាពរុងរឿង
និងក្នុងភាពសុខដុមរមនាពុំចាំបាច់បង់ពន្ធដារទេ ប្រើបា្រស់ឥណទានគ្មានការប្រាក់សម្រាប់ទិញឡានជិះ ចាក់
សាំងដែលមានតម្លៃថោកមែនទែន ទៅរៀននិងព្យាបាលជម្ងឺដោយមិនចាំបាច់បង់ប្រាក់ ។
គឺនៅក្នុងបរិបទបែបនេះហើយ ដែលស៊ុលតង់អាស្សាណាល បូលក្ចាអាចគ្រប់គ្រងប្រទេសបានជាងបួន
ទសវត្សរ៍កន្លងមកហើយ ដោយគ្មានបក្សជំទាស់ គ្មានសេរីភាពសារព័ត៌មានហើយក៏គ្មានដែរអ្នកទោសនយោ
បាយ។ មានតែគណបក្សនយោបាយមួយគត់ នោះគឺបក្សអភិវឌ្ឍន៍ជាតិ ។ គ្មានឡើយ សិទ្ធិបោះឆ្នោត គ្មាន
ឡើយការបោះឆ្នោតប្រជាធិបតេយ្យ។ តាំងពីបានឯករាជ្យនៅឆ្នាំ១៩៨៤មក សមាសភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលត្រូវ
បានរុះរើតែម្តងគត់ គឺនៅខែឧសភាឆ្នាំ២០០៥។ កាលណោះ បុត្រស្នងរាជរបស់ស៊ុលតង់អាស្សាណាល បូល
ក្ចា បានទទួលតំណែងជា Senior Minister” ឧត្តមរដ្ឋមន្រ្តី” មានឋានៈលំដាប់ទី២នៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល ។
មិនតែប៉ុណ្ណោះ ព្រះអនុជរបស់ស៊ុលតង់ព្រុយណេ គឺម៉ូហាម៉េដ បូលក្ចា (Mohamed Bolkiah) ជារដ្ឋ
មន្រ្តីក្រសួងការបរទេស និងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មទៀតផង ។
ប៉ុន្តែប្រជាជនព្រុយណេ មិនអាចបន្តរស់អ៊ីចឹង ក្នុងភាពសម្បូរសប្បាយយូរលង់តទៅមុខបានទៀតទេ ពីព្រោះ
យ៉ាងយូរ២០ឆ្នាំទៀតខាងមុខនេះ អណ្តូងប្រេងកាតទាំងប៉ុន្មាននឹងត្រូវរីងស្ងួត រីឯឧស្ម័នធម្មជាតិវិញក៏នឹងត្រូវ
អស់រលីង នៅ៣០ឆ្នាំទៀតខាងមុខនេះដែរ។
ដើម្បីត្រៀមខ្លួនប្រឈមមុខនឹងទស្សនវិស័យនៃការអស់ប្រេងកាតនិងអស់ឧស័្មនធម្មជាតិនេះ ការិយាល័យ
របស់ស៊ុលតង់ដែលជាស្ថាប័នក្តាប់អំណាចសឹងទាំងស្រុង បានផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈ នៅខែមករាឆ្នាំ
២០០៨ ផែនការមួយដែលគេប្រសិទ្ធិនាមឲ្យថា«ចក្ខុនិមិត្តសម្រាប់ព្រុយណេ នៅឆ្នាំ២០៣៥» ។
ផែនការនេះគ្រោងបង្កើតនៅគ្រប់ទីកន្លែងក្នុងប្រទេស សកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចថ្មី ដែលមិនទាក់ទងសោះឡើយ
ទៅនឹងវិស័យថាមពល រួមមានជាអាទិ៍ បច្ចេកវិជា្ជខាងព័ត៌មានវិទ្យា និងធនាគារ។ ទន្ទឹមនេះ ស៊ុលតង់អាស្សា
ណាល បូលក្ចា ក៏គ្រោងបង្កើនគុណភាពនៃប្រព័ន្ធអប់រំជាតិដែរ ដោយចង់ពង្រីកចំណេះដឹងរបស់អនាគត
ប្រជាជនសកម្ម ឲ្យចេះបង្កើតនិងដឹកនាំក្រុមហ៊ុនខ្នាតតូចនិងខ្នាតមធ្យម ។ ក្រៅពីនេះ ផែនការ «ចក្ខុនិមិត្ត
សម្រាប់ឆ្នាំ២០៣៥ » ក៏គ្រោងថានឹងលើកស្ទួយវិស័យឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍ ឧស្សាហកម្មផលិត
Aluminium និងឧស្សាហកម្មផលិតMéthanol ។ល។និង។ល ។ការិយាល័យរបស់ស៊ុលតង់ អាស្សាណា
ល បូលក្ចា ថែមទាំងបានអះអាងថា ផែនការនេះនឹងធ្វើឲ្យព្រុយណេ អាចចូលទៅក្នុងក្រុមបណ្តាប្រទេសអ្នក
មានជាងគេទាំង១០ នៅក្នុងពិភពលោក នៅឆ្នាំ២០៣៥ទៀតផង ។
ក៏ប៉ុន្តែ មានតែគំនិតមិនគ្រប់គ្រាន់ទេ ត្រូវចេះអនុវត្តវាថែមទៀត ។ ហើយការអនុវត្តន៍ជាក់ស្តែងនឹងច្បាស់ជា
ប្រទះនឹងបញ្ហាមួយចំនួនសែនស្មុគស្មាញ ។ បញ្ហាទីមួយ គឺរចនាសម្ព័ន្ធនៃសេដ្ឋកិច្ចព្រុយណេបច្ចុប្បន្ន រចនា
សម្ព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចដែលស្ពឹក គ្មានថាមភាព និងគ្មានប្រសិទ្ធិភាព ។
ដោយហេតុតែព្រុយណេជាប្រទេសអ្នកមានស្តុកស្តម្ភ រស់ដោយសារកម្រៃបានមកពីការលក់ប្រេងកាតនិង
ឧស្ម័ន ៧៥% នៃប្រជាជនសកម្មរបស់ប្រទេសនេះ ជាមន្ត្រីរាជការមិនសូវរហ័សរហួនក្នុងការងារ ។ មិនតែ
ប៉ុណ្ណោះ រាល់សំណុំរឿងនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ចនិងយោធា និងសូម្បីតែការចំណាយរបស់រដ្ឋដែលមានកម្រិត
លើសពី២ ៥០០០ដុល្លារឡើងទៅ ត្រូវតែឆ្លងកាត់តាមស៊ុលតង់អាស្សាណាល បូលក្ចា ទាំងអស់ ជាហេតុធ្វើ
ឲ្យអភិក្រមនៃសេចក្តីសម្រេចចិត្តប្រើពេលវែងឆ្ងាយនិង អូសបន្លាយយូរ ។
ម៉្លោះហើយ ដើម្បីប្រឈមមុខនឹងអនាគតកាល ដែលមិនច្បាស់ជាមានភាពត្រចះត្រចង់ ដូចពេលនេះទេ ថ្នាក់
ដឹកនាំព្រុយណេ និយាយឲ្យចំស៊ុលតង់ អាស្សាណាល បូលក្ចា ត្រូវតែចេះបណ្តុះបណ្តាលពីឥឡូវទៅឲ្យ
ហើយគំនិតផ្តួចផ្តើមនៅក្នុងស្មារតីរបស់ប្រជាជន និងជាពិសេសចេះចែករំលែកអំណាច ពីការិយាល័យរបស់
ស៊ុលតង់ទៅឲ្យស្ថាប័ននេះ ឬស្ថាប័ននោះកាន់កាប់ខ្លះ ៕
ដោយ តាន់ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស្វ័រ
ថ្ងៃនេះ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់ សូមបន្តចាប់អារម្មណ៍ទៅលើភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍ត
ទៅទៀត ដោយសូមលើកឡើងអំពីរបបនយោបាយនៃប្រទេស ម៉ាឡេស៊ី។ តាំងពីឆ្នាំ១៩៥៧មក ម៉ាឡេស៊ីឋិត
នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងផ្តាច់មុខរបស់គណបក្សតែមួយដែលឈ្នះឆ្នោតរហូត នោះគឺគណបក្សអង្គការឯកភាព
ជាតិម៉ាឡេ។ ប្រការនេះបានធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលបន្តបន្ទាប់គ្នារេម្តងបន្តិចៗទៅរកអំណាចផ្តាច់ការ ។ ក៏ប៉ុន្តែ តាំង
ពីឆ្នាំ២០០៨មក អប្រជាប្រិយភាពជាលំដាប់នៃគណបក្សកាន់អំណាច និងឥទ្ធិពលខ្លាំងឡើងបន្តិចម្តងៗ នៃ
បក្សប្រឆាំងកំពុងធ្វើឲ្យឆាកនយោបាយនៃប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍មួយ នេះប្រែប្រួលមិនតិចទេ ។
តាំងពីបានទទួលឯករាជ្យពីអង់គ្លេសនៅឆ្នាំ១៩៥៧មក ម៉ាឡេស៊ីបានបង្កើតប្រព័ន្ធ នយោបាយមួយដែលថ្នាក់
ដឹកនាំជាបន្តបន្ទាប់នៃប្រទេសអះអាងថា មានមូលដ្ឋាននៅលើConsensus។ មានន័យថា មហិច្ឆតារបស់
រដ្ឋអំណាច គឺបង្រួបបង្រួមបណ្តាសហគមន៍និងជាតិសាសន៍ផ្សេងៗ នៅក្នុងប្រទេស ដាក់ក្រោមដំបូលនៃ
ចលនានយោបាយចម្រុះតែមួយគត់ នោះគឺBarisan Nationalប្រែថា រណសិរ្សជាតិ ។ រណសិរ្សជាតិចង់
ទាក់ទាញជាពិសេសសហគមន៍សំខាន់ៗទាំងបីនៃប្រទេស ពោលគឺសហគមន៍ម៉ាឡេ៦០% នៃចំនួនប្រជាជន
ទាំងស្រុង សហគមន៍ចិន២៥% និងសហគមន៍ឥណ្ឌា៨% ។
នៅក្នុងចលនានយោបាយចម្រុះBarisan Nasionalឬរណសិរ្សជាតិនេះ គណបក្សអង្គការឯកភាពជាតិម៉ា
ឡេ(UMNO)មានឥទ្ធិពលខ្លាំងជាងគេ ពីព្រោះគណបក្សនេះត្រូវបានគាំទ្រដោយសហគមន៍ម៉ាឡេអ្នកកាន់
សាសនាអ៊ីស្លាមដែលមានចំនួនច្រើនលើសលុបនៅក្នុង ប្រទេស ។ ម្ល៉ោះហើយ គេអាចនិយាយថា តាំងពីឆ្នាំ
១៩៥៧មក ប្រទេសម៉ាឡេស៊ីឋិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងផ្តាច់មុខរបស់គណបក្សអង្គការឯកភាពជាតិម៉ាឡេ
UMNOនេះតែម្តង ។
តាមការពិតនិងនៅលើសាច់ការណ៍ជាក់ស្តែង គ្មានឡើយការបង្រួបបង្រួមគ្នារវាងសហគមន៍នានានៅក្នុង
ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី មានតែការដើរខ្សែលើជាដរាបពីសំណាក់សហគមន៍ម៉ាឡេដែលមានចំនួនច្រើនលើសលប់
ទៅលើបណ្តាសហគមន៍នានាដទៃ។ ការរើសអើងនិងនយោបាយលើកស្ទួយតែជនជាតិម៉ាឡេបែបនេះ ថែម
ទាំងបានបង្កឲ្យមានការប្រយុទ្ធគ្នាជាច្រើនលើកច្រើនសា រវាងសហគមន៍ចិននិងសហគមន៍ម៉ាឡេ និង
បាតុកម្មពីសំណាក់ជនជាតិចិនប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល នៅដើមទសវត្សន៍ទី៧០ទៀតផង ។
ការមានប្រៀបផ្តាច់មុខតែឯកឯង អស់រយៈពេល ជាងកន្លះសតវត្សរ៍នៃគណបក្សអង្គការ ឯកភាពជាតិ
(UMNO)នៅលើឆាកនយោបាយម៉ាឡេស៊ី បានធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលជាបន្តបន្ទាប់គ្នា រេខ្លួនបន្តិចម្តងៗ ទៅរក
អំណាចផ្តាច់ការ។ ជាក់ស្តែងជាងគេ គឺរដ្ឋាភិបាលរបស់ម៉ាហាធីរ(Mahathir) ដែលបានគ្រប់គ្រងប្រទេស
ពីឆ្នាំ១៩៨១ដល់ឆ្នាំ២០០៣ ។
នៅក្នុងទសវត្សរ៍ទី៩០ ម៉ាហាធីរបានទាំងតាំងខ្លួនជាអ្នកការពារគោលការណ៍អាស៊ី ឬអ្វីដែលគេហៅថាអាស៊ី
និយម និយាយបែបផ្សេងម៉ាហាធីរបានចេញមុខការពារអំណាចផ្តាច់ការភ្លឺស្វាង ដើម្បីប្រឆាំងនឹងលទ្ធិប្រជាធិ
បតេយ្យបែបបស្ចិមលោក។ នៅក្នុងន័យនេះ ម៉ាហាធីរបានប្រើប្រាស់កងទ័ពនិងកងនគរបាល ដើម្បីក្តាប់និង
ត្រួតត្រាប្រជារាស្រ្ត ដើម្បីពង្រឹងអំណាចរបស់ខ្លួន និងដើម្បីវាយបង្ក្រាបពួកប្រឆាំង។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង គឺ
ការវាយបង្ក្រាបទៅលើបាតុកម្មនៅឆ្នាំ១៩៨៦របស់ពួកមេធាវី ដែលបានទាមទារឲ្យមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស
ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែងមួយទៀត គឺការចាប់ខ្លួនអន់វ៉ារ អ៊ីប្រាហ៊ីម (Anwar Ibrahim) ដាក់គុកនៅឆ្នាំ១៩៩៨
អន់វ៉ារ អ៊ីប្រាហ៊ីមដែលជាបុរសខ្លាំងទី២ ជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងដែលតាមការគ្រោងទៅនឹងត្រូវឡើងស្នង
តំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីពីម៉ាហាធីរទៀតផង ។
ពិតមែនតែជាអ្នកកាន់អំណាចផ្តាច់ការ ម៉ាហាធីរបានកាត់បន្ថយមិនតិចទេភាពក្រីក្រ បានលើកកំពស់ជីវភាព
របស់ប្រជាជនដោយសារតែការលក់ទំនិញចេញទៅក្រៅប្រទេស និងដោយសារតែឧស្សាហកម្មខ្លាំងក្លា ដែល
បានធ្វើឲ្យកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនៃប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ឡើងទៅដល់៦%ជាមធ្យមភាគ តាំងពីទសវត្សរ៍ទី៨០ រហូត
ដល់ឆ្នាំ២០០៨។ ហើយនៅឆ្នាំ២០១២កន្លងទៅនេះ កំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ម៉ាឡេស៊ីបានកើនទៅដល់៥,៦%
ទោះបីជាពិភពលោកត្រូវប្រឈមមុខនឹងវិបត្តិសកលក៏ដោយ ។
មុននឹងចាកចេញពីអំណាច នៅខែតុលាឆ្នាំ២០០៣ ម៉ាហាធីរបានជម្រុញអាប់ឌូឡា អាម៉ាដ បាដាវី
(Abdullah Ahmad Badawi) ឲ្យក្លាយជាអ្នកដឹកនាំនៃបក្សអង្គការឯកភាពជាតិម៉ាឡេUNMO ដែលជាឈ្នាន់
ជាន់ឡើងទៅធ្វើជានាយករដ្ឋមន្រ្តី ។ មួយឆ្នាំក្រោយមក គឺនៅថ្ងៃទី២១មីនាឆ្នាំ២០០៤ ការបោះឆ្នោតបាន
អនុញ្ញាតឲ្យបាដាវីបន្តជាផ្លូវការ តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ។
ក៏ប៉ុន្តែ តាំងពីឆ្នាំ២០០៧មក លក្ខណៈផ្តាច់ការនៃរបបនយោបាយម៉ាឡេ បាននិងកំពុងបន្តស្បើយទៅវិញ
បន្តិចម្តងៗ គឺហាក់បីដូចជាប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍មួយនេះផ្តើមឈានជើងចេញពីប្រព័ន្ធអំណាចគណបក្សតែ
មួយ ទៅរកប្រព័ន្ធនយោបាយពហុបក្ស។
មានមូលហេតុច្រើនយ៉ាង ដែលអាចពន្យល់ការផ្លាស់ប្តូរស៊ីជម្រៅបែបនេះ ។ ម្យ៉ាង គឺការដោះលែងអន់វ៉ារ អ៊ី
ប្រាហ៊ីម ឲ្យចេញពីពន្ធធានាគារ នៅខែកញ្ញាឆ្នាំ២០០៤ ការដោះលែងដែលបានបើកលទ្ធភាពឲ្យអតីត
ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះ ចាប់ផ្តើមចេញមុខធ្វើជាមេដឹកនាំនៃគណបក្សប្រឆាំង ។ ម្យ៉ាងទៀត គឺអសមត្ថភាព
របស់បាដាវី ក្នុងការដឹកនាំគណបក្សអង្គការឯកភាពជាតិម៉ាឡេ និងក្នុងការដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល ។ អ៊ីចឹងហើយ
បានជានៅខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ២០០៧ បណ្តាជនជាង៣០០០០០នាក់បានចុះធ្វើបាតុកម្ម នៅតាមដងផ្លូវនៃទីក្រុង
Kuala Lumpour។ គឺជាចលនាបាតុកម្មធំជាងគេមួយមិនដែលមានឡើយ នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី នារយៈ
ពេលជិត២០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ នៅខែឧសភាឆ្នាំ២០០៨ មានមហាបាតុកម្មមួយទៀតកើតឡើង នៅក្នុងរដ្ឋ
ធានី។ បណ្តាបាតុករប្រឆាំងនឹងប្រេងសាំងឡើងថ្លៃ ប្រឆាំងនឹងអសមត្ថភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការប្រយុទ្ធ
ទប់ទល់នឹងអំពើពុករលួយ និងក្នុងការធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត ។ គឺនៅក្នុងបរិបទបែបនេះហើយ
ដែលបក្សជំទាស់បានរួបរួមគ្នាជាធ្លុងមួយ ដើម្បីតទល់នឹងគណបក្សអង្គការឯកភាពជាតិម៉ាឡេ UNMO នៅ
ពេលបោះឆ្នោតខែមីនាឆ្នាំ២០០៨ ការបោះឆ្នោតដែលបានធ្វើឲ្យអាសនៈ នៅក្នុងរដ្ឋសភារបស់បក្សប្រឆាំង
កើនចំនួនពី១៨ ទៅ៨២ ។
ការបោះឆ្នោតខែមីនាឆ្នាំ២០០៨នៅម៉ាឡេស៊ី គឺជារលកយក្សស៊ូណាមីនយោបាយមួយ សម្រាប់គណបក្សអង្គ
ការឯកភាពជាតិម៉ាឡេ ពីព្រោះជាលើកទីមួយបង្អស់គណបក្សមួយនេះ ដែលកាន់អំណាចផ្តាច់មុខតែឯកឯង
នៅក្នុងប្រទេសតាំងពីឆ្នាំ១៩៥៧មក ទទួលមិនបានអាសនៈ ចំនួន២ភាគ៣នៅក្នុងរដ្ឋសភានិងអស់មាន
អំណាចកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញបាន ស្រេចតែអំពើចិត្តទៀតហើយ ។
គឺការផ្លាស់ប្តូរស៊ីជម្រៅនៅលើឆាកនយោបាយម៉ាឡេស៊ីបែបនេះហើយ ដែលបានជម្រុញឲ្យលោកបាដាវី
លះបង់ចោលតំណែងប្រធានបក្សអង្គការឯកភាពជាតិម៉ាឡេនៅខែមីនាឆ្នាំ២០០៨ ។ នៅថ្ងៃទី២៦មីនាឆ្នាំ
២០០៨ បណ្តាប្រតិភូទាំង២ ៥០០នាក់របស់បក្សក៏បានបោះឆ្នោតតែងតាំងណាហ្ស៊ីប ទុន រ៉ាហ្សាក (Najib
Tun Razak) ជាប្រធាន ។ ហើយនៅថ្ងៃទី៣មេសាឆ្នាំ២០០៨ដដែលនោះ ណាហ្ស៊ីប ទុន រ៉ាហ្សាក បាន
ក្លាយជាស្វ័យប្រវត្តិ ទៅជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ។ តាំងពីពេលនោះមក ណាហ្ស៊ីប ទុន រ៉ាហ្សាក
ត្រូវប្រឈមមុខនឹងមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងអន់វ៉ារ អ៊ីប្រាហ៊ីម ។
ការប្រឈមមុខដាក់គ្នាខ្លាំងរវាងណាហ្ស៊ីប ទុន រ៉ាហ្សាកនិងអន់វ៉ារ អ៊ីប្រាហ៊ីម រវាងគណបក្សកាន់អំណាចនិង
គណបក្សប្រឆាំងបានប្រព្រឹត្តទៅ នាពេលបោះឆ្នោតខែឧសភាឆ្នាំ២០១៣ ។ ទោះបីជានៅទីបំផុតជ័យជំនះ
បានទៅបក្សកាន់អំណាចដូចពេលបោះឆ្នោតមុនៗក៏ដោយ តែលទ្ធផលនៃសម្លេងឆ្នោតបានបង្ហាញនូវការប្រែ
ប្រួលស៊ីជម្រៅនៃទិដ្ឋភាពនយោបាយម៉ាឡេស៊ី និងការផ្លាស់ប្តូរស៊ីជម្រៅនៃចិត្តគំនិតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋម៉ាឡេ
ស៊ី។ ពីអំណើះតទៅ សង្គមម៉ាឡេស៊ីត្រូវបានពុះចែកជាពីរសឹងស្មើគ្នា៖ នៅម្ខាងអ្នកគាំទ្របក្សប្រឆាំង និងនៅ
ម្ខាងទៀតអ្នកគាំទ្របក្សកាន់អំណាច ។ មិនមែនមាននៅម្ខាងជនជាតិម៉ាឡេ និងនៅម្ខាងទៀតអ្នកមានដើម
កំណើតជាជាតិសាសន៍ចិន ឥណ្ឌា ឬជាជាតិសាសន៍ដទៃផ្សេង ដូចពេលមុនៗទៀតហើយ ។ ពីអំណើះតទៅ
នៅម៉ាឡេស៊ី អ្នកបោះឆ្នោតឱ្យគណបក្សប្រឆាំងជាយុវជន ជាអ្នករស់នៅទីក្រុង រីឯអ្នកគាំទ្របក្សកាន់អំណាច
ជាមនុស្សចាស់ ជាអ្នករស់នៅជនបទ ។ ពួកយុវជនទាំងនេះដែលក្នុងខណៈនេះតំណាង១ភាគ៥នៃអ្នកមាន
សិទ្ធិបោះឆ្នោត និងដែលជាអ្នកនិយមលេងFacebook អាចនឹងធ្វើឱ្យក្រឡាប់ចាក់ឆាកនយោបាយម៉ាឡេស៊ី
នាពេលឆាប់ៗខាងមុខ ដោយនឹងអាចបណ្តាលឱ្យគណបក្សកាន់អំណាចតាំងពីឆ្នាំ១៩៥៧មកម្ល៉េះចាញ់ឆ្នោត៕
ដោយ តាន់ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស្វ័រ
ថ្ងៃនេះ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់ សូមបន្តចាប់អារម្មណ៍ទៅលើភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍តទៅទៀត
ដោយសូមលើកឡើងអំពីរបបនយោបាយនៃប្រទេសសិង្ហបុរី ។
សិង្ហបុរី ជាប្រទេសមួយមហារុងរឿង រុងរឿងជាងគេបង្អស់នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងរុងរឿង ជាងបណ្តាប្រទេស
បស្ចិមលោកខ្លះទៅទៀត ។ យ៉ាងណាមិញ រដ្ឋដ៏តូចមួយនេះកាន់អំណាចផ្តាច់ការ តែជាអំណាចផ្តាច់ការមួយ
ភ្លឺស្វាង ឲ្យតម្លៃទៅលើយុត្តិធម៌សង្គម សន្តិសុខ ភាពថ្លៃថ្នូរនិងសុភមង្គលរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ។
នៅអាស៊ី សិង្ហបុរីជាប្រទេសគំរូមួយ គំរូនៃវឌ្ឍនភាពសេដ្ឋកិច្ច និងគំរូនៃសន្តិសុខ ។ ក៏ប៉ុន្តែចំពោះបស្ចិមលោក
រដ្ឋដ៏តូចមួយនេះកាន់អំណាចផ្តាច់ការ មិនគោរពសិទ្ធិមនុស្ស មានឈ្មោះជាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យតែនៅលើ
ក្រដាស ។ តាមពិតទៅ តាំងពីឆ្នាំ១៩៦៥មក ឆ្នាំដែលសិង្ហបុរីផ្តាច់ខ្លួនចេញពីសហពន្ធន៍ម៉ាឡេស៊ី លទ្ធិប្រជា
ធិបតេយ្យនិងសេរីកម្មនយោបាយ មិនដែលជាអាទិភាពចម្បងរបស់រដ្ឋាភិបាលឡើយ ។ សម្រាប់លី គាន់យូ
(Lee Kuan Yew) ដែលជាបិតានៃវឌ្ឍនភាពសិង្ហបុរី និងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីពីឆ្នាំ១៩៥៩ដល់ឆ្នាំ១៩៩១ អ្វី
ដែលសំខាន់ គឺការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច និង សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ។ នៅក្នុងន័យនេះ លី គាន់យូបាន
បង្កើតនិងពង្រឹងម៉ាស៊ីនសន្តិសុខមួយ ដើម្បីកាត់បន្ថយទាល់តែអស់រលីង ឥទ្ធិពលនៃពួកប្រឆាំង និងដើម្បីធ្វើ
ឲ្យគណបក្សរបស់លោក គឺបក្សសកម្មភាពប្រជាជន (People’s Action Party) មានអំណាចខ្លាំងផ្តាច់
មុខតែឯង នៅលើឆាកនយោបាយនៃប្រទេស។
តាំងពីឆ្នាំ១៩៥៩មក បក្សសកម្មភាពប្រជាជនឈ្នះឆ្នោតរហូត ហើយថែមទាំងបានកាន់កាប់អាសនៈទាំងស្រុង
នៅក្នុងសភាពីឆ្នាំ១៩៦៥ដល់ឆ្នាំ១៩៨១ទៀតផង។ ដើម្បីឈ្នះឆ្នោត និងដើម្បីក្តាប់អំណាចទាំងស្រុងបាន រដ្ឋា
ភិបាលរបស់លី គាន់យូ ប្រើយុទ្ធសាស្រ្តនយោបាយបីយ៉ាង។ ម្យ៉ាងគឺការពុះចែកមណ្ឌលបោះឆ្នោតឡើងវិញ
ដើម្បីរំសាយដែនអំណាចរបស់បក្សប្រឆាំង ។ ម្យ៉ាងទៀត គឺការប្រើប្រាស់ធនធាននិងស្ថាប័នរដ្ឋ សម្រាប់
ប្រយោជន៍នៃគណបក្ស។ ម្យ៉ាងចុងក្រោយបង្អស់ គឺការប្តឹងផ្តល់ឡើងតុលាការ ប្រឆាំងនឹងពួកអ្នកជំទាស់ ក្នុង
បទបង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះ ។
លើសពីនេះទៅទៀត រដ្ឋាភិបាលសិង្ហបុរី ក៏ប្រើច្បាប់ ដើម្បីបិទមាត់អ្នកជំទាស់ដែរ នោះគឺច្បាប់ស្តីពីសន្តិសុខ
ផ្ទៃក្នុង។ ច្បាប់នេះអនុញ្ញាត ដោយមិនចាំបាច់កាត់ទោស ឱ្យឃុំខ្លួនជនណាក៏ដោយដែលជាប់សង្ស័យថាបង្ក
វិទ្ធង្សនា និងសកម្មភាពកុម្មុយនិស្ត។ ជាក់ស្តែង នៅមុនពេលបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៦៨ លី គាន់យូបានប្រើច្បាប់
សន្តិសុខផ្ទៃក្នុងនេះ ដើម្បីរុញច្រានអ្នកដឹកនាំបក្សប្រឆាំងពីរនាក់ចេញពីសង្វៀននយោបាយ ។ មែនទែនទៅ
ច្បាប់នេះ មិនមែនសំដៅ ទៅលើតែអ្នកនយោបាយប៉ុណ្ណោះទេ។ វាក៏ជាសម្ពាធមួយដ៏មានប្រសិទ្ធិភាព ដាក់
ទៅលើអ្នកកាសែត អ្នកជំនួញ ឬជនណាក៏ដោយ ដែលហ៊ានរិះគន់ក្រុមគ្រួសាររបស់ លី គាន់យូ និងប្រព័ន្ធ
យោបាយជាសារវន្តរបស់ប្រទេស ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មានគណបក្សនយោបាយប្រឆាំងជាច្រើន និងការបោះឆ្នោតជាបន្តបន្ទាប់ បួនឬ
ប្រាំឆ្នាំម្តង នៅសិង្ហបុរី។ ក៏ប៉ុន្តែ តាំងពីឆ្នាំ១៩៦៥មក គ្មានបក្សណាមួយ អាចយកឈ្នះឬសង្ឃឹមយកឈ្នះបក្ស
សកម្មភាពប្រជាជនរបស់ លី គាន់យូបានឡើយ។ មូលហេតុ គឺមកពីរដ្ឋាភិបាលលី គាន់យូ ក្នុងអតីតកាល
និងរដ្ឋាភិបាលនៃកូនប្រុសរបស់គាត់ គឺលី សៀនឡុង (Lee Hsien Long) ក្នុងបច្ចុប្បន្នកាល បំបិទមាត់
គណបក្សប្រឆាំងនិងធ្វើទុក្ខបុកម្នេញបណ្តាមេគណបក្សប្រឆាំង ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ រដ្ឋអំណាចក្តាប់សឹងទាំង
ស្រុង មធ្យោបាយឃោសនាមហាជន។ ទូរទស្សន៍ វិទ្យុ និងកាសែត សុទ្ធសឹងជាកម្មសិទ្ធិរបស់នាយករដ្ឋមន្រ្តី
របស់រដ្ឋមន្រ្តី និងរបស់ញាតិមិត្តសន្តានរបស់អ្នកដឹកនាំប្រទេស ។
ម៉្លោះហើយ ការនិយាយរិះគន់រដ្ឋាភិបាល អាចចេញមកពីសារពត៌មានបរទេសមួយគត់។ ដូចនេះ រដ្ឋាភិបាល
សិង្ហបុរី ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញសារពត៌មានបរទេសឡើយ។ រដ្ឋសិង្ហបុរីប្តឹងផ្តល់ឡើងតុលាការ ប្រឆាំងនឹងកាសែតឬ
ទស្សនាវដ្តីបរទេសណាដែលហ៊ានរិះគន់ខ្លួន ហ៊ានរិះគន់ក្រុមគ្រួសាររបស់លី គាន់យូនិងប្រព័ន្ធយោបាយជា
សារវន្តរបស់ប្រទេស ។
ជាក់ស្តែង សារពត៌មាន Time, Asian Wall Street Journal, Asiaweek, ឬក៏ Far Eastern
Economic Review សុទ្ធតែធ្លាប់បានប្រឈមមុខនឹងតុលាការសិង្ហបុរី។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីត្រួតពិនិត្យ
អត្ថបទនៃអ្នកកាសែតបរទេសទាំងនេះបាន និងដើម្បីស្រួលធ្វើការគាបសង្កត់ រដ្ឋាភិបាលសិង្ហបុរី ទាមទារឲ្យ
មធ្យោបាយឃោសនាមហាជនបរទេស ដាក់ប្រចាំនៅលើទឹកដីសិង្ហបុរី តំណាងឬអ្នកឆ្លើយឆ្លងពត៌មានម្នាក់
យ៉ាងតិច និងដាក់លុយច្រើនម៉ឺនដុល្លារប្រចាំទុក នៅក្នុងធនាគារសិង្ហបុរី។ ធ្វើដូចនេះ រដ្ឋាភិបាលសិង្ហបុរីអាច
ដកហូតយកប្រាក់សងជម្ងឺចិត្តភ្លាមៗ នៅក្រោយការប្តឹងផ្តល់ឈ្នះសារពត៌មានបរទេសទាំងអស់នេះម្តងៗ ។
ដោយឡែក ឱ្យតែដល់ពេលបោះឆ្នោតម្តងៗ រដ្ឋាភិបាលទិញសំឡេងឆ្នោតដោយប្រយោល បានន័យថា នៅ
មុនពេលបោះឆ្នោតម្តងៗ រដ្ឋាភិបាលដ៏ធូធារនៃប្រទេសអាស៊ីមួយនេះតែងតែចាត់វិធានការសេដ្ឋកិច្ចផ្សេងៗ
ដើម្បីបង្កើនប្រាក់ចំណូលរបស់ប្រជាពលរដ្ឋម្ចាស់ឆ្នោត។ លើសពីនេះទៅទៀត គ្មានទេស្ថាប័នឯករាជ្យដើម្បី
ចាត់ចែងនិងត្រួតពិនិត្យមើលការបោះឆ្នោត ។ គឺរដ្ឋាភិបាលជាអ្នកចាត់ចែងទាំងអស់ ។
នៅពីក្រោយរដ្ឋាភិបាលដែលប្រសូតចេញពីការបោះឆ្នោតម្តងៗ គឺក្រុមគ្រួសារលី គាន់យូតែម្តងដែលជាអ្នក
ក្តាប់អំណាច ។ លី គាន់យូដែលជាផ្លូវការបានបោះបង់ចោលមុខតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីតាំងពីឆ្នាំ១៩៩១ និង
ដែលមានអាយុ៨៩ឆ្នាំទៅហើយនៅបន្តមានឥទ្ធិពលខ្លាំងក្លាទៅលើរដ្ឋាភិបាលតទៅទៀត ក្នុងឋានៈជាSenior
Minister និងក្រោយមកទៀតជា Minister Mentor រហូតដល់ឆ្នាំ២០១១។ បានន័យថា យោបល់និងការ
ណែនាំរបស់លី គាន់យូជាការមួយចាំបាច់ សម្រាប់រដ្ឋមន្ត្រីនីមួយៗ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ បណ្តាគណបក្ស
ប្រឆាំងគោរពខ្លាំងណាស់ បិតានៃវឌ្ឍនភាពសិង្ហបុរីរូបនេះ ។
រីឯ លី សៀនឡុង កូនប្រុសរបស់លី គាន់យូវិញ ជាបច្ចុប្បន្ននាយករដ្ឋមន្ត្រី ។ ដូចគ្នាអ៊ីចឹងដែរ សមាជិកខ្លះនៃ
ក្រុមគ្រួសាររបស់លី គាន់យូ ដឹកនាំក្រុមហ៊ុនរដ្ឋធំៗមួយចំនួន និងមានតួនាទីសំខាន់ៗនៅក្នុងសង្គមសិង្ហបុរី។
និយាយរួម នៅលើក្រដាស សិង្ហបុរីជាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដោយយកគំរូតាមលទ្ធិប្រជាធិ
បតេយ្យនៃប្រទេសអង់គ្លេស។ ក៏ប៉ុន្តែ ការពិតជាក់ស្តែង រដ្ឋអាស៊ីដ៏តូចមួយនេះ កាន់អំណាចផ្តាច់ការសោះ ។
ប៉ុន្តែ រដ្ឋាភិបាលផ្តាច់ការសិង្ហបុរី នៅតែមានប្រជាប្រិយភាពខ្ពស់ ទោះជាបានក្តាប់អំណាចជាង៥០ប្លាយឆ្នាំ
កន្លងមកហើយក្តី ។ នេះមិនមែនជាការមួយចៃដន្យឡើយ ។ ប្រជាប្រិយភាពរបស់រដ្ឋអំណាចអាស៊ីដ៏មហា
រុងរឿងមួយនេះ មានមូលដ្ឋាននៅលើកត្តាពីរសំខាន់ៗ ។
ទីមួយ គឺភាពទៀងត្រង់ បានន័យថា រដ្ឋាភិបាលសិង្ហបុរីជាប្រទេសស្អាតស្អំគ្មានអំពើពុករលួយ និងផ្តល់តម្លៃ
ខ្ពស់ទៅលើយុត្តិធម៌សង្គម។ រីឯកត្តាទីពីរវិញ គឺប្រសិទ្ធភាពសេដ្ឋកិច្ច។ ដោយសារតែចក្ខុនិមិត្តនិងសកម្មភាព
នយោបាយរបស់ លី គាន់យូ ក្នុងរយៈពេលជាង៥០ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ សិង្ហបុរីបានក្លាយទៅជានាគសេដ្ឋកិច្ច
មួយដែលពិភពលោកច្រណែនឬកោតសរសើរ។ ជ័យជំនះដ៏ធំធេងនេះ ដែលបានមកពីអ្វីដែលគេហៅថា ការ
អភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចបែបផ្តាច់ការ គឺជាលទ្ធផលនៃការបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្ស អស់រយៈពេលជាច្រើន
ទសវត្សរ៍ ក្នុងគោលដៅស្រូបយកចំណេះដឹងនិងចំណេះធ្វើពីបស្ចិមលោក ។ សព្វថ្ងៃនេះ សេដ្ឋកិច្ចរបស់សិង្ហ
បុរីមានមូលដ្ឋាននៅលើឧស្សាហកម្មបច្ចេកវិជ្ជាឈានមុខ ដែលត្រូវបានសាងសង់ឡើង ដោយសារមូលធន
និងបទពិសោធន៍របស់ក្រុមហ៊ុនបរទេស អ៊ឺរ៉ុប អាមេរិក ឬជប៉ុន ។
ម្ល៉ោះហើយ សួរថា ទោះជាគ្មានសេរីភាពនយោបាយ និងគ្មានសិទ្ធិបុគ្គលទូលំទូលាយ តើប្រជាជនសិង្ហបុរី
មានសុភមង្គលដែរឬទេ ? គេត្រូវដឹងថា ប្រជាពលរដ្ឋសិង្ហបុរីមានកំរិតជីវភាពខ្ពស់សឹងគ្រាន់បើជាងប្រជាជន
បស្ចិមលោកទៅទៀត។ សិង្ហបុរីឲ្យតម្លៃទៅលើយុត្តិធម៌សង្គម ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថា ជាប្រទេសស្អាតស្អំ
គ្មានអំពើពុករលួយ ជាប្រទេសប្រកបដោយសន្តិសុខខ្ពស់ ។ ម៉្លោះហើយ កម្រមានណាស់អ្នកដែលចង់ចាក
ចេញពីសិង្ហបុរី ដើម្បីទៅរស់នៅប្រទេសផ្សេង៕
ដោយ ប៉ែន បូណា
រហូតមកដល់ពេលនេះរបៀបធ្វើនយោបាយនៅកម្ពុជាហាក់មិនទាន់មានអ្វីប្រែប្រួលនៅឡើយទេ ។ នៅពេល
មានបញ្ហាដោះស្រាយមិនចេញ អ្នកនយោបាយខ្មែរតែងតែរត់ទៅពឹងបរទេសឲ្យជួយ ។ គណបក្សកាន់
អំណាចគិតតែពីការពារអំណាចឲ្យគង់វង្ស ខណៈដែលបក្សប្រឆាំងគិតតែរិះរកវិធីយ៉ាងណាទម្លាក់រដ្ឋាភិបាល
ចេញពីអំណាច ។ ផលវិបាកដែលធ្លាក់ទៅលើប្រជាជននិងប្រទេសជាតិជាអ្វីដែលអ្នកនយោបាយមិនសូវបាន
គិតគូរឡើយ ។ នេះជារបៀបធ្វើនយោបាយដែលខ្វះមោទនភាពជាតិ ។
ក៏ដូចជាលើកមុនៗដែរ អ្នកនយោបាយខ្មែរតែងប្រើយុទ្ធវិធីផ្តួលគ្នាតាមគ្រប់រូបភាពដែលអាចធ្វើបានទោះបីជា
ផលវិបាករបស់វាទៅជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ។ ក្រៅពីប្រើកម្លាំងផ្ទាល់ខ្លួនដើម្បីទប់ទល់គ្នាអស់ចិត្ត ពួកគេក៏បែរ
ទៅពឹងបរទេសដើម្បីឲ្យជួយជាកម្លាំងពីក្រោយខ្នងដើម្បីដាក់សម្ពាធទៅលើគូប្រជែង ។ ជាក់ស្តែង ជ័យជំនះ
នៃរបប លន់ នល់ ដែលបានផ្តួលរំលំរបបរាជានិយមកាលពីដើមទសវត្សរ៍ ៧០ ខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាច
ឆ្នាំ ១៩៧៥ និងជ័យជំនះរបស់គណបក្សប្រជាជនឆ្នាំ១៩៧៩ ទៅលើរបបខ្មែរក្រហមគឺសុទ្ធតែមានកម្លាំងទ័ព
និងសព្វាវុធបរទេសនៅពីក្រោយខ្នងទាំងអស់ ។ នេះជាបទពិសោធន៍ប្រវត្តិសាស្ត្រដែលកម្ពុជាបានហែលឆ្លង
កាត់ ។
ឥឡូវនេះ ការពឹងពាក់បរទេសបានផ្លាស់ប្តូររូបភាពថ្មីខុសពីមុនពោលគឺប្តូរពីពឹងលើគ្រឿងសព្វាវុធ និងកម្លាំង
យោធាមកជាពឹងលើអន្តរាគមន៍តាមបែបការទូតវិញ។ ជាក់ស្តែង បក្សប្រឆាំងតែងសុំបរទេសជាពិសេសមហា
អំណាចធំៗ ដែលមានឥទ្ធិពលឲ្យធ្វើសេចក្តីថ្លែងការណ៍ថ្កោលទោសរដ្ឋាភិបាល សុំឲ្យផ្តាច់ជំនួយឬសុំឲ្យអង
ការសហប្រជាជាតិកុំទទួលស្គាល់រដ្ឋាភិបាលជាដើម ។ ដើម្បីទប់ទល់ជាមួយបក្សប្រឆាំងវិញ គណបក្សកាន់
អំណាចក៏មានមហាអំណាចដ៏រឹងមាំនៅពីក្រោយខ្នងដូចគ្នាដែរ ។
ថ្វីដ្បិតតែ ពួកគេមិនសុំអាវុធដូចកាលពីមុន ប៉ុន្តែ គំនិតពឹងពាក់បរទេសនៅតែមិនទាន់ផ្លាស់ប្តូរនៅឡើយ ។
សម្រាប់អ្នកនយោបាយខ្មែរ ជោគជ័យរបស់ពួកគេគឺធ្វើយ៉ាងណាឲ្យតែគូបដិបក្ខចុះខ្សោយទោះជាផលវិបាក
របស់វាធ្វើឲ្យប្រជាជនពេញមួយប្រទេសរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ ។ ជាទូទៅ បក្សកាន់អំណាចតែងរកវិធីគ្រប់
បែបយ៉ាងក្នុងការធ្វើឲ្យបក្សប្រឆាំងចុះខ្សោយដើម្បីខ្លួនមានសិទ្ធិធ្វើអ្វីក៏បាន ។ គណបក្សដឹកនាំប្រទេសក៏មិន
សូវយកចិត្តទុកដាក់នឹងមតិយោបល់របស់បក្សប្រឆាំងដែរដោយសម្អាងថា ពួកគេតំណាងឲ្យសំឡេងភាគច្រើន។
ដូច្នេះ ដើម្បីពង្រឹងឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន គណបក្សប្រឆាំងក៏រិះរកគ្រប់មធ្យោបាយដើម្បីដាក់សម្ពាធទៅលើបក្ស
កាន់អំណាច។ ក្នុងចំណោមមធ្យោបាយទាំងនោះ ការសុំឲ្យបរទេសស្រែកថ្កោលទោសឬផ្តាច់ជំនួយដល់រដ្ឋា
ភិបាលគឺជាវិធីដ៏ពេញនិយមមួយ។ សម្រាប់អ្នកនយោបាយប្រឆាំង ពេលណាដែលបរទេសនិយាយអាក្រក់ពី
ប្រទេសរបស់ខ្លួន ឬកាត់ផ្តាច់ជំនួយដែលធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលចុះខ្សោយគឺជាដំណឹងល្អមួយ ។ នេះជាអ្វីដែលគេ
ហៅថារបៀបធ្វើនយោបាយដែលខ្វះមោទនភាពជាតិ ។
ផលវិបាកដែលកើតចេញពីនយោបាយបែបនេះគឺ ក្រៅពីធ្វើឲ្យប្រជាជនរងទុក្ខ វាក៏បានធ្វើឲ្យប្រទេសមានរូប
ភាពមិនល្អនៅលើឆាកអន្តរជាតិទៀតផង ។ នេះជាបទពិសោធន៍ជូរចត់ដែលកម្ពុជាបានហែលឆ្លងកាត់ឆ្អែត
ឆ្អន់ហើយ ។ ដូច្នេះ អ្នកនយោបាយសម័យទំនើបនេះគួរតែផ្លាស់ប្តូរយុទ្ធសាស្ត្រថ្មីពោលគឺត្រូវធ្វើនយោបាយ
ដោយផ្សារភ្ជាប់មិនអាចកាត់ផ្តាច់បានពីទស្សនៈមោទនភាពជាតិ ។ មោទនភាពជាតិមានន័យថា ទោះជាស្ថិត
ក្នុងបក្សកាន់អំណាចឬបក្សប្រឆាំងក្តី អ្នកនយោបាយគួរតែនាំគ្នាលើកស្ទួយកិត្យានុភាពប្រទេសជាតិ ដោយ
សប្បាយនឹងឃើញប្រទេសជាតិ និងប្រជាជនរបស់ខ្លួនស្គាល់ការអភិវឌ្ឍន៍ ហើយឈឺចាប់នៅពេលដែល
បរទេសនិយាយអាក្រក់ពីប្រទេសរបស់ខ្លួន ។
នៅពេលដែលអ្នកនយោបាយ អាចបណ្តុះទស្សនៈមោទនភាពជាតិបានហើយ ពួកគេនឹងចេះរបៀបធ្វើ
នយោបាយដែលអាចបញ្ចៀសគ្រោះមហន្តរាយដល់ប្រទេសជាតិ។ ពេលនោះ ស្ថិរភាពនយោបាយ និងនិរន្តរ
ភាពនៃការអភិវឌ្ឍប្រទេសនឹងត្រូវបានធានាបើទោះជាអ្នកណាឡើងដឹកនាំប្រទេសក៏ដោយ ។ បរាជ័យនៃការ
ប្រកួតប្រជែងនយោបាយ សូមចាត់ទុកវាត្រឹមជាបរាជ័យរបស់គណបក្សនយោបាយបានហើយ តែសូមកុំអូស
ទាញប្រទេសជាតិឲ្យបរាជ័យជាមួយ ។
រហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ន អ្នកនយោបាយច្រើនតែយកប្រទេសជាតិ និងប្រជាជនជាចំណាប់ខ្មាំង ពោលគឺនៅ
ពេលដែលពួកគេធ្លាក់ទឹក ប្រទេសទាំងមូលក៏ធ្លាក់ទឹកជាមួយដែរ ។ រីឯភាគីបដិបក្ខវិញ ក៏សប្បាយចិត្តនៅ
ពេលឃើញស្ថានភាពបែបនេះពីព្រោះវាជាសញ្ញាដែលបញ្ជាក់ថា ពួកគេជិតបានឡើងកាន់អំណាចហើយ ។
តើគេគួរបន្តលេងល្បែងនយោបាយ ដែលមានហានិភ័យខ្ពស់ដល់ប្រទេសជាតិបែបនេះទៀតដែរឬទេ? នេះ
ជាសំណួរដែលអ្នកនយោបាយត្រូវផ្តល់ចម្លើយ ។
សម្រាប់ក្រុមអ្នកវិភាគ ដើម្បីលុបបំបាត់ទម្លាប់នេះ ការបណ្តុះមោទនភាពជាតិក្នុងចំណោមអ្នកនយោបាយ
គឺជាកិច្ចការដ៏ចាំបាច់មួយដែលមិនអាចមើលរំលងបានឡើយ។នៅពេលដែលអ្នកនយោបាយមានមោទនភា
ពជាតិរឹងមាំហើយនោះ ពួកគេនឹងផ្តើមយល់ថា ការលះបង់ដើម្បីប្រយោជន៍ជាតិ និងការទទួលខុសត្រូវចំពោះ
មុខប្រជាជន គឺជាបេសកកម្មសំខាន់ជាងគេបង្អស់របស់អ្នកនយោបាយ ៕
នឹងសព្វថ្ងៃនេះ ប្រទេសជាច្រើននៅតែបន្តប្រារព្ធទិវារំឭកដល់ថ្ងៃដែលគ្រីស្តូហ្វ កូឡុំធ្វើ
ដំណើរមកដល់អាមេរិក(Columbus Day) រហូតមកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះប្រទេសជាច្រើន នៅតែបន្តប្រារព្ធទិវា
រំឭកដល់ថ្ងៃដែលគ្រីស្តូហ្វ កូឡុំធ្វើដំណើរមកដល់អាមេរិក (Columbus Day) ដោយ សេង ឌីណាក្នុងនាទី
ប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោក នៅសប្តាហ៍នេះ សេង ឌីណា សូមលើកឡើង អំពីការរកឃើញទ្វីបអាមេរិក ។
អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ គេនាំគ្នាគិតជាទូទៅថា ទ្វីបអាមេរិកត្រូវបានរកឃើញដោយ គ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ នៅ
ចុងសត វត្សរ៍ទី១៥។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយមក អ្នកប្រវត្តិសាស្រ្ត បានរកឃើញនូវភស្តុតាង ដែលបញ្ជាក់ផ្ទុយពីអ្វី
ដែលគេធ្លាប់គិតពីមុន។
អស់រយៈពេលរាប់សតវត្សរ៍ បណ្តាជនទូទៅ នៅលើពិភពលោកនាំគ្នាជឿថា អ្នកដែលបានរកឃើញទ្វីប
អាមេរិកមុនគេបង្អស់ គឺ គ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ (Christophe Colomb) ។ ដំណើររឿងរបស់ គ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ បានកើត
ឡើង នៅចុងសតវត្សរ៍ទី១៥។
នៅពេលនោះ អឺរ៉ុបបានងើបចេញពីយុគខ្មៅងងឹត នៃយុគសម័យកណ្តាល ហើយចាប់ផ្តើមស្គាល់នូវភាព
រុងរឿងឡើងវិញបន្តិចម្តងៗ ហើយក្នុងនោះ គឺឃើញមានប្រទេសមហាអំណាចថ្មី ដែលចាប់ផ្តើមលេចមុខ
ឡើង នៅអឺរ៉ុប គឺព័រទុយហ្កាល់ និងអេស្ប៉ាញ ។ នៅពេលនោះ បណ្តាប្រទេសនៅអឺរ៉ុបកំពុងតែប្រជែងគ្នា ក្នុង
ការពង្រីកសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពួកគេរៀងៗ ខ្លួន តាមរយៈការធ្វើអាណានិគម និងការគ្រប់គ្រងផ្លូវជំនួញ ។ ការធ្វើ
ជំនួញ ដែលកាក់កបជាងគេ នៅពេលនោះ គឺការជួញដូរជាមួយអាស៊ី ហើយជំនួញនេះត្រូវគេធ្វើតាមផ្លូវគោក
ដែលគេហៅថា “ផ្លូវសូត្រ” តភ្ជាប់អឺរ៉ុប ទៅឥណ្ឌា និងចិន។ ក៏ប៉ុន្តែ ការធ្វើដំណើរតាមផ្លូវគោកពីអឺរ៉ុបទៅអាស៊ី
ត្រូវប្រឈមមុខនឹងគ្រោះថ្នាក់ច្រើន នៅក្រោយពេលដែលចក្រភពអូតូម៉ង់របស់តួកគី បានវាយយកទីក្រុងកុង
ស្តង់ទីណូប និងផ្តួលរំលំចក្រភពប៊ីហ្សង់តាំង នៅឆ្នាំ១៤៥៣។
ព័រទុយហ្កាល់ ដែលពេលនោះជាប្រទេសមួយជំនាញខាងផ្លូវសមុទ្រ ក៏បានងាកទៅធ្វើការជួញដូរតាមផ្លូវស
មុទ្រវិញ ដោយចេញដំណើរពីព័រទុយហ្កាល់ តាមមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិក ចាក់ចុះទៅទិសខាងត្បូង វាងមួយជុំ
ទ្វីបអាហ្វ្រិក មុននឹងឆ្លងមហាសមុទ្រឥណ្ឌា ទៅកាន់តំបន់អាស៊ី។
ក៏ប៉ុន្តែ គ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ ដែលជាអ្នកជំនាញខាងដើរកប៉ាល់មកពីអ៊ីតាលី បានបែកគំនិតមួយថ្មីថា ដោយសារតែ
ផែនដីមានរាងមូល បើសិនជាគេធ្វើដំណើរចេញពីអឺរ៉ុប ឆ្ពោះទៅទិសខាងលិច កាត់តាមមហាសមុទ្រអាត្លង់
ទិក គេនឹងអាចធ្វើដំណើរដោយត្រង់ទៅដល់ឥណ្ឌា ដោយចំណាយពេលតិចជាង ការធ្វើដំណើរទៅទិស
ខាងកើត ដែលត្រូវវាងមួយជុំទ្វីបអាហ្វ្រិក។ នៅចុងសតវត្សរ៍ទី១៥ ស្តេចអេស្ប៉ាញក៏បានជួលគ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ
ឲ្យដឹកនាំបេសកកម្ម ក្នុងនាមអេស្ប៉ាញ ធ្វើដំណើរតាមកប៉ាល់ កាត់មហាសមុទ្រអាត្លង់ទិក ឆ្ពោះទៅអាស៊ី ។
នៅថ្ងៃទី៣ ខែសីហា ឆ្នាំ១៤៩២ គ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ បានចេញដំណើរពីអេស្ប៉ាញ ជាមួយនឹងកប៉ាល់ ៣ គ្រឿង
ឆ្ពោះទៅទិសខាងលិច សំដៅទៅអាស៊ី។ ជាង ២ខែក្រោយមក នៅថ្ងៃទី១២ ខែតុលា កប៉ាល់របស់គ្រីស្តូហ្វ
កូឡុំ ក៏បានធ្វើដំណើរមកដល់ឆ្នេរខាងកើតនៃទ្វីបអាមេរិក។ គ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ នឹកស្មានថាខ្លួនមកដល់ឥណ្ឌា ក៏
បានហៅជនជាតិដើម ដែលរស់នៅលើទ្វីបអាមេរិកថាជាពួកឥណ្ឌា ។ ឈ្មោះ ដែលនៅជាប់រហូតមកទល់នឹង
ពេលបច្ចុប្បន្ន គឺ “ឥណ្ឌាស្បែកក្រហម”។
ចាប់តាំងពីពេលនោះមក គ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ ត្រូវបានប្រវត្តិសាស្រ្តចារទុកថាជាអ្នកដែលបានរកឃើញទ្វីបអាមេរិក
មុនគេបង្អស់។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយមក គេបានរកឃើញភស្តុតាង ដែលបញ្ជាក់ថា គ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ មិនមែនជាអ្នករក
ឃើញទ្វីបអាមេរិកមុនគេនោះទេ ហើយក៏មិនមែនជាជនជាតិអឺរ៉ុបទីមួយ ដែលបានធ្វើដំណើរទៅដល់ទឹកដីអា
មេរិកនោះដែរ។ រូបគំនួរបង្ហាញពីលោកគ្រីស្តូហ្វ កូឡុំមុនពេលដែលគ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ ធ្វើដំណើរមកដល់
នៅចុងសតវត្សរ៍ទី១៥ ទ្វីបអាមេរិកមានមនុស្សរស់នៅតាំងពីរាប់ម៉ឺនឆ្នាំមកហើយ ។ ជនជាតិដើមនៅអាមេរិក
(ដែលយើងហៅថា ជាជនជាតិឥណ្ឌាស្បែកក្រហម) តាមការពិត គឺជាមនុស្ស ដែលមានដើមកំណើត
មកពីអាស៊ី ។ ពួកគេបានធ្វើដំណើរចេញពីអាស៊ី មកអាមេរិក កាលពីប្រមាណជា ២ម៉ឺនឆ្នាំមុន ដោយ
ឆ្លងកាត់តាមចក្រសមុទ្រ រវាងរុស្ស៊ី និងរដ្ឋអាឡាស្កា(Bering Sea)នៅក្នុងអំឡុងយុគសម័យទឹកក(Ice Age)
ពេលដែលកម្ពស់មានកម្រិតទាប ហើយច្រកសមុទ្រនេះ នៅជាដីគោកនៅឡើយ ដែលអាចឲ្យគេដើរឆ្លងកាត់
បាន។
ចាប់តាំងពីក្រោយយុគសម័យទឹកកកនៅពេលដែលកម្ពស់ទឹកសមុទ្រកើនឡើង ទ្វីបអាមេរិកត្រូវបានកាត់ផ្តា
ច់ពីតំបន់ផ្សេងទៀត ដោយមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក នៅខាងលិច និងមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិក នៅខាងកើត
ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យទ្វីបអាមេរិកនេះ ត្រូវបានគេបំភ្លេចចោលស្ទើរតែទាំងស្រុង ។ រហូតទាល់តែក្រោយពេល
គ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ ធ្វើដំណើរមកដល់ទ្វីបនេះ ទើបមហាអំណាចនៅអឺរ៉ុប ជាពិសេស អេស្ប៉ាញ និងព័រទុយហ្កាល់
ចាប់ផ្តើមនាំគ្នាធ្វើដំណើរមកដាក់អាណានិគមលើទ្វីបអាមេរិក ហើយពិភពលោកទាំងមូលដឹងថា មានទ្វីបអា
មេរិក ហើយក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ គេនាំគ្នាគិតថា គឺគ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ ដែលជាអ្នកបានរកឃើញទ្វីបអាមេរិក
នេះមុនគេ។
ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយមកទៀត អ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តមួយចំនួនបានរកឃើញថា ទ្វីបអាមេរិកត្រូវបានគេរកឃើញ តាំងពី
មុនគ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ ទៅទៀត។
អ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តខ្លះបានអះអាងថា សំពៅចិន ក្រោមការដឹកនាំរបស់មេទ័ពជើងទឹកនៃរាជវង្សមីង ឈ្មោះ
Zheng He បានធ្វើដំណើរទៅដល់ទ្វីបអាមេរិក តាំងពីឆ្នាំ១៤២១ ពោលគឺ ប្រមាណជា ៧០ឆ្នាំ មុនគ្រីស្តូហ្វ
កូឡុំ (១៤៩២) ។ ក្រោយមកទៀត គេបានរកឃើញផែនទីគូរដោយចិន ដែលបង្ហាញអំពីផ្នែកខ្លះនៃទ្វីបអាមេ
រិក ។ ផែនទីនេះត្រូវបានគូរតាំងពីមុនពេលគ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ ធ្វើដំណើរទៅដល់ទ្វីបអាមេរិកទៅទៀត ហើយខ្លះ
ត្រូវបានគូរ តាំងពីក្នុងសម័យកាល ដែលចិនស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អធិរាជម៉ុងហ្គោល គូប៊ីឡៃ ខាន់
ម៉្លេះ ដែលអាចបញ្ជាក់ថា ចក្រភពម៉ុងហ្គោលបានរកឃើញទ្វីបអាមេរិក តាំងពីមុន Zheng He នៃរាជវង្សមីង
ទៅទៀត។
ក៏ប៉ុន្តែ រហូតមកទល់នឹងពេលនេះ អ្នកប្រវត្តិសាស្រ្ត នៅតែមានការខ្វែងគំនិតគ្នាច្រើននៅឡើយ ជុំវិញការរក
ឃើញទ្វីបអាមេរិកដោយចិន ក្រោមរាជវង្សមីង ឬដោយចិន ក្រោមគូប៊ីឡៃ ខាន់ នៃចក្រភពម៉ុងហ្គោល ។ តែ
ទោះជាយ៉ាងណា គេបានយល់ស្របគ្នាថា អាមេរិកពិតជាត្រូវបានគេរកឃើញតាំងពីមុនគ្រីស្តូហ្វ កូឡុំមែន ។
អ្នកដែលបានរកឃើញទ្វីបអាមេរិក មុនគ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ ហើយដែលគេអាចបញ្ជាក់បានច្បាស់លាស់ តាមរយៈ
ភស្តុតាងបុរាណវិទ្យា គឺពួកវីគីង (Viking) ពោលគឺ ជនជាតិក្នុងអម្បូរហ៊្សែរម៉ានិក ដែលរស់នៅតំបន់អឺរ៉ុបខាង
ជើង ។ តាមរយៈកំណាយបុរាណវិទ្យា នៅប៉ែកខាងកើតប្រទេសកាណាដា (Newfoundland) គេបានរក
ឃើញថា ពួកវីគីង បានធ្វើដំណើរទៅដល់ និងតាំងទីលំនៅ ក្នុងទ្វីបអាមេរិក តាំងពីក្នុងអំឡុងដើមសតវត្សរ៍ទី
១១ ពោលគឺ ប្រមាណជាជិត ៥០០ឆ្នាំ មុនគ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ ។
ក៏ប៉ុន្តែ បើទោះបីជាគ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ មិនមែនជាអ្នកបានរកឃើញទ្វីបអាមេរិកមុនគេក៏ដោយ ការធ្វើដំណើររបស់
គ្រីស្តូហ្វ កូឡុំ ទៅដល់ទ្វីបអាមេរិក នៅចុងសតវត្សរ៍ទី១៥ គឺជាចំណុចចាប់ផ្តើមដ៏សំខាន់មួយនៃការបើកចំ
ហទ្វីបអាមេរិក ទៅកាន់ពិភពលោក ។ គឺជាការបើកផ្លូវ ដល់មហាអំណាចអឺរ៉ុប ឆ្ពោះទៅស្វែងយល់ស៊ីជម្រៅ
និងធ្វើអាជីវកម្មលើធនធាន នៅលើដែនដីថ្មីដ៏ធំមួយ ប៉ុន្តែ វាក៏ជាការបើកផ្លូវផងដែរ ឆ្ពោះទៅរកការវិនាសហិន
ហោច សម្រាប់ជនជាតិដើមអាមេរិក៕
ปรัชญาการเมืองตะวันตก ปรัชญาการเมือง ( Political Philosophy)
ปรัชญาการเมือง คือสาขาของปรัชญาประยุกต์ที่ศึกษาถึงชีวิตทางสังคมหรือชีวิตทางการเมืองของมนุษย์ ปัญหาที่ปรัชญาการเมืองศึกษาจึงเป็นเรื่องของสังคม ( Society) และรัฐ ( The State ) ในแง่ของธรรมชาติ ( Essence ) บ่อเกิด ( Origin ) และคุณค่า ( Value ) ของรัฐและสังคม หรืออาจกล่าวได้ง่าย ๆ ว่า นักปรัชญาการเมืองเป็นกลุ่ม ของนักปรัชญาที่ต้องการเสนอความคิดเกี่ยวกับองค์กรที่เหมาะสมสำหรับมนุษย์ในการรวมตัวกันเป็นกลุ่มหรือสังคม นักปรัชญาการเมืองไม่ลืมที่จะกล่าวถึงเรื่อง ความยุติธรรม ( Justice ) และวิถีที่จะนำไปสู่ความยุติธรรมของสังคม การออกกฎและการเคารพกฎ ดังนั้น ถ้าจะกล่าวให้กระชับยิ่งขึ้น ก็คือ ในขอบข่ายของปรัชญาการเมืองนี้ นักปรัชญาพยายามเสนออุดมการณ์เกี่ยวกับสังคมและรัฐที่เขาคิดว่า ควร จะเป็นนั่นเอง ไม่ได้กล่าวถึงการเมืองการปกครองที่เป็นจริงที่ได้ปรากฏหรือกำลังปรากฏให้เห็นในประวัติศาสตร์การปกครองของประเทศต่างๆจริงๆ
ปรัชญาทางการเมือง
๑. การเมืองเป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับอำนาจ ซึ่งอำนาจทางการเมืองเป็นอำนาจสูงสุดในแผ่นดิน
๒. ผู้ปกครองเป็นผู้มีอำนาจสูงสุด อาจเป็นถึงเจ้าชีวิตและเจ้าแผ่นดิน เป็นผู้มีอำนาจในการกำหนดกฎระเบียบให้ผู้ใต้บังคับบัญชาปฏิบัติตาม และมีอำนาจสิทธิ์ขาดที่จะลงโทษผู้ละเมิด แม้กระทั่งโทษประหารชีวิต
๓. นักการเมืองเป็นผู้ออกกฎหมาย รวมทั้งกฎหมายนิรโทษกรรม ซึ่งสามารถยกเลิกคำพิพากษา ยกเลิกคำสั่งประหารชีวิตได้
๔. อำนาจทางการเมืองที่เป็นผลผลิตของนักการเมืองทำให้คนตายได้ การใช้อำนาจทางการเมืองเป็นสิ่งสูงสุดของแผ่นดิน เช่น จิ๋นซีฮ่องเต้เกณฑ์คนเป็นล้านเพื่อสร้างกำแพงเมืองจีน ซึ่งเป็นอำนาจของรัฐ ประชาชน หรือผู้ใต้บังคับบัญชาไม่สามารถปฏิเสธได้
ความคิดทางการเมือง
ความหมายของการเมือง พอสรุปได้ดังนี้
๑. การจัดการอำนาจเพื่อประโยชน์สุขของประชาชน
๒. เป้าหมายของการเมืองที่พึงประสงค์คือความดีงาม
๓. นักการเมืองไม่ดี ทำให้ประชาชนเห็นว่าการเมืองเป็นสิ่งเลวร้าย
๔. นักการเมืองที่ดีย่อมนำการเมืองไปสู่ความดีงาม
๕. การเมืองและนักการเมืองเป็นคนละส่วนกัน
สถาบันการเมืองการปกครอง
โดยธรรมชาติมนุษย์นั้นไม่สามารถอยู่โดดเดี่ยวตามลำพังตนเองได้ เนื่องจากไม่สามารถสนองความต้องการในปัจจัยพื้นฐานได้ทั้งหมดด้วยตนเอง จึงมีความจำเป็นอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ที่จะต้องพึ่งพาอาศัยผู้อื่นถึงแม้มนุษย์จะมีภาวะแตกต่างจากสัตว์ตรงที่มนุษย์มีระบบความคิดที่ซับซ้อน จึงสามารถคิดและให้เหตุผลต่อสิ่งต่างๆ ได้ แต่มนุษย์แต่ละคนก็มีความแตกต่างในระหว่างกัน ซึ่งอาจจะเป็นเรื่องของเชื้อชาติ สภาพแวดล้อมทั้งทางภูมิศาสตร์ เศรษฐกิจ การศึกษา วัฒนธรรม ประเพณี การเลี้ยงดูและอื่นๆ ซึ่งส่งผลต่อความคิดและการกระทำของมนุษย์โดยตรง ซึ่งการกระทำและความคิดนั้นๆ อาจจะไปขัดแย้งกับความคิดและส่งผลกระทบทางลบแก่บุคคลอื่น ความขัดแย้งดังกล่าว ก่อให้เกิดภาวะผู้นำในสังคมนั้น ซึ่งสมาชิกจะให้ความเคารพยอมรับนับถือและเชื่อฟัง มีลักษณะของการมีผู้นำ ผู้ตาม ผู้ออกคำสั่งและผู้รับคำสั่งไปปฏิบัติ ลักษณะของผู้นำในสังคมบรรพกาล ถูกพัฒนาตลอดเวลาจนมีลักษณะเป็นระบบเป็นองค์กรมากขึ้นเป็นลำดับจนถึงปัจจุบันระบบสังคมในแต่ละรัฐหรือประเทศจะใช้สัญชาติเป็นจุดเชื่อมระหว่างรัฐกับสมาชิกของรัฐรัฐจะมีอำนาจเหนือคนที่ตนให้สัญชาติอย่างเต็มที่
๑. แนวคิดเกี่ยวกับการเมืองการปกครอง
การเมืองการปกครองเป็นเรื่องของอำนาจที่บุคคลคนหนึ่งหรือกลุ่มหนึ่งเรียกว่าผู้ปกครอง มีอำนาจเหนือบุคคลอีกกลุ่มหนึ่งเรียกว่าผู้อยู่ใต้ปกครองผู้ทำหน้าที่ปกครองจะต้องมีความสามารถในการจัดสรรทรัพยากรทั้งหมดที่มีอยู่ในรัฐให้แก่ผู้อยู่ใต้ปกครองอย่างยุติธรรมทั่วถึง สังคมภายในรัฐนั้นจึงจะสงบสุข โดยทั่วไปผู้ปกครองที่จะสามารถอยู่ในภาวะการเป็นผู้นำได้เป็นระยะเวลายาวนาน จะต้องได้รับการยอมรับจากสมาชิกในรัฐซึ่งก็คือประชาชนนั่นเอง การเมืองการปกครอง เป็นเรื่องที่มีการศึกษากันอย่างต่อเนื่องยาวนานมากว่า ๒๕๐๐ ปีแล้ว นักปราชญ์ ชาวกรีก ๒ ท่าน ที่ได้ให้กำเนิดแนวคิดเรื่องการเมือง การปกครอง และนักรัฐศาสตร์ในปัจจุบันที่ศึกษาเรื่องการเมืองการปกครองหรือที่เรียกว่า รัฐศาสตร์ จะต้องอ้างถึงเสมอคือ เพลโต (Plato,๔๒๗-๓๔๗ ก่อนคริสตกาล) และ อริสโตเติล (Aristotle ,๓๒๒-๒๘๔ ก่อนคริสตกาล) เพลโต ได้กล่าวไว้ในหนังสือเรื่อง อุดมรัฐ (Republic) ว่ารัฐหรือระบอบการปกครองที่ดีจะต้องมีผู้ปกครองที่มาจากนักปราชญ์ ซึ่งเป็นคนที่มาจากกลุ่มของชนชั้นผู้ปกครองที่มีความรู้ ได้รับการศึกษาอบรมฝึกฝนมาอย่างดี และโดยเฉพาะมีคุณภาพสูง อริสโตเติล ได้เสนอรูปแบบการปกครองในลักษณะ “POLITY” ซึ่งเป็นรูปแบบการปกครองที่จะต้องมีกฎหมายสูงสุดคือ รัฐธรรมนูญกำหนดให้ประชาชนเป็นผู้เลือกตั้งชนชั้นปกครองไปทำหน้าที่ปกครองรัฐ เพื่อประโยชน์ของส่วนรวมหากประชาชนพบว่า ผู้ปกครองที่ตนเลือกเข้าไปทำหน้าที่บกพร่องหรือทำเพื่อประโยชน์ส่วนตนมิใช่เพื่อประชาชนส่วนรวม ประชาชนก็มีสิทธิเปลี่ยนผู้ปกครองใหม่ได้ ในยุคต่อๆ มา ศาสนจักรได้สร้างทฤษฎีที่ว่า ผู้ที่จะมีอำนาจปกครองรัฐจะต้องเป็นฝ่ายของศาสนจักรเท่านั้น เนื่องจากพระผู้เป็นเจ้าเป็นผู้สร้างและกำหนดทุกสิ่งทุกอย่างตลอดจนความเป็นไปในโลก ฝ่ายศาสนจักรก็คือผู้ที่ได้รับมอบหมายจากพระผู้เป็นเจ้าให้มาทำหน้าที่ผู้ปกครอง ทฤษฎีนี้เรียกว่า Divine Theory ต่อมา ฝ่ายอาณาจักรได้พยายามต่อสู้โดยนำเสนอแนวคิดที่ว่า ศาสนจักรควรทำหน้าที่เพียงด้านหลักธรรมคำสอนทางศาสนาเท่านั้น แต่ฝ่ายอาณาจักรนั้น นอกจากจะต้องช่วยดูแลและช่วยเหลือ ฝ่ายศาสนจักรในการส่งเสริมให้ประชาชนปฏิบัติตามหลักธรรมคำสอนทางศาสนาแล้ว ยังจะต้องทำหน้าที่ปกครอง ดูแลทุกข์สุขของประชาชน ให้อยู่ร่วมกันอย่างสงบสันติสุขด้วย ดังนั้นอำนาจเด็ดขาดในการปกครองรัฐจึงควรจะรวมศูนย์อยู่ที่ฝ่ายอาณาจักร จึงเกิดแนวคิดของการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ (Absolute Monarchy) ขึ้น และถือว่าพระเจ้าเป็นผู้กำหนดขึ้น โดยมอบหมายให้พระมหากษัตริย์เป็นผู้ทำหน้าที่ปกครองรัฐ ประชาชนมีหน้าที่ต้องปฏิบัติตามคำสั่งของพระมหากษัตริย์ การสืบทอดอำนาจของพระมหากษัตริย์จะต้องอยู่ในรูปของการสืบราชสมบัติเท่านั้น แนวคิดนี้ได้รับการแพร่กระจายไปทั่ว โดยเฉพาะในยุโรป โดยเฉพาะนักปราชญ์ชาวฝรั่งเศสชื่อ ฌอง โบแดง (Jean Bodin ,ค.ศ. ๑๕๓๐-๑๕๙๗) การปกครองระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ได้รับการถ่ายทอดต่อมาจนถึงช่วงศตวรรษที่ ๑๖ โดยเฉพาะนักคิดคนสำคัญทางรัฐศาสตร์คือ โธมัส ฮอบส์ (Thomas Hobbes, ค.ศ. ๑๕๘๘-๑๖๗๙) ชาวอังกฤษ ก็ได้ยืนยันว่าอำนาจสูงสุดเป็นของผู้ปกครองโดยประชาชนเป็นผู้มอบอำนาจนี้ให้ในลักษณะเด็ดขาด แต่ช่วงต่อมา จอห์น ล๊อค (John Locke, ค.ศ. ๑๖๓๒-๑๗๐๔ ) ซึ่งเป็นนักปราชญ์ชาวอังกฤษเช่นกันกลับเห็นว่า จริงๆ แล้วสังคมรัฐจะเกิดไม่ได้เลย ถ้าไม่มีประชาชนและผู้ปกครองรัฐจะอยู่ได้ก็ต่อเมื่อประชาชนยอมรับเท่านั้น โดยเฉพาะต้องปกครองรัฐโดยยึดถือประโยชน์ของประชาชนโดยรวมเป็นที่ตั้ง หากผู้ปกครองทำหน้าที่อย่างไม่ชอบธรรม ประชาชนก็สามารถเปลี่ยนแปลงได้ ผู้ปกครองจะไม่มีอำนาจเด็ดขาดเหมือนในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ แนวคิดของ จอห์น ล๊อค นี้เป็นไปในแนวทางเดียวกับนักปราชญ์ชาวฝรั่งเศส คนสำคัญคือ มงเตสกิเยอ (Mongtesquieu, ค.ศ. ๑๖๘๗-๑๗๕๕) ที่กล่าวถึงหลักสำคัญในการปกครองคือ หลักการแบ่งแยกอำนาจ (Separation des Pouvoirs) ว่าอำนาจในการปกครองรัฐ จะต้องไม่ตกอยู่ในมือของใครคนใดคนหนึ่ง หรือโดยกลุ่มใดกลุ่มเดียว มิฉะนั้นประชาชนจะถูกรังแกไม่ได้รับการดูแล ประชาชนจะเดือดร้อนจากการถูกริดรอนและจำกัดสิทธิเสรีภาพขั้นพื้นฐาน ดังนั้นควรแยกอำนาจปกครองออกเป็น ๓ ส่วน แต่ไม่ใช่แยกกันโดยเด็ดขาด แต่จะต้องประสานและถ่วงดุลย์อำนาจกันระหว่าง อำนาจนิติบัญญัติ อำนาจบริหาร และอำนาจตุลาการ แนวคิดของนักปราชญ์คนสำคัญๆ ได้รับการถ่ายทอดตลอดมา ประกอบกับสภาพทางเศรษฐกิจในประเทศต่างๆ ถดถอยลง ประชาชนถูกเอารัดเอาเปรียบจากผู้ปกครองในประเทศสมบูรณาญาสิทธิราชย์ เกิดความยากจนไปทั่ว แต่ผู้ปกครองกลับสุขสบาย สภาวะดังกล่าวยิ่งส่งผลให้แนวคิดของนักปราชญ์ที่กล่าวถึงแพร่หลายไปในประเทศต่างๆ อย่างรวดเร็ว จนในที่สุดก็เกิดการปฏิวัติในประเทศต่างๆ โดยเฉพาะการปฏิวัติครั้งสำคัญ โดยประชาชนของฝรั่งเศส เมื่อ ค.ศ. ๑๗๘๙ ส่งผลให้ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ถูกล้มล้างลง และแทนที่ด้วยระบอบการปกครองที่ยึดหลักว่าอำนาจสูงสุดเป็นของประชาชน ไม่มีผู้ใดหรือกลุ่มใดมีอำนาจเด็ดขาดอีกต่อไปซึ่งเป็นหลักการปกครองระบอบประชาธิปไตยนั่นเอง
๒.รัฐและรูปแบบของรัฐ
๒.๑ รัฐ ประเทศหรือบางครั้งก็เรียกว่า รัฐ นั้น ถือเป็นองค์รวมทางการเมืองที่มีความสำคัญที่สุด ปัจจุบันมีประเทศต่างๆ กระจายอยู่ทั่วโลกเกือบ ๒๐๐ ประเทศการจะได้ชื่อว่าเป็นรัฐนั้น จะต้องมี ๔ องค์ประกอบครบถ้วน หากขาดองค์ประกอบใดไปก็จะไม่อาจเรียกได้ว่าเป็นรัฐองค์ประกอบสำคัญ ๔ ประการของการเป็นรัฐหรือประเทศคือ
๑. ดินแดน
๒. ประชากร
๓. อำนาจอธิปไตย
๔. องค์กรที่ทำหน้าที่ปกครองประเทศ
๒.๑.๑ ดินแดน ดินแดนเป็นปัจจัยพื้นฐานของการเป็นประเทศ หากไม่มีดินแดนก็คงบอกไม่ได้ว่าประเทศนั้นตั้งอยู่ที่ใดบนโลก และที่สำคัญดินแดนนี้จะต้องเป็นดินแดนที่กำหนดได้แน่นอนชัดเจนว่าอยู่ในทวีปใด ทิศเหนือ ทิศใต้ ทิศตะวันออก ทิศตะวันตก ติดกับประเทศใด หรือติดกับทะเล หรือมหาสมุทรใด ดินแดนของแต่ละประเทศจะประกอบด้วยดินแดนทางบกทางน้ำและทางอากาศ
๒.๑.๒ ประชากร ใน ๔ องค์ประกอบของการเป็นประเทศ หากพิจารณากันอย่างถ่องแท้แล้วจะเห็นว่า ประชากรเป็นองค์ประกอบที่สำคัญที่สุด ที่จะนำพาให้ประเทศพัฒนาเจริญก้าวหน้าไม่แพ้ประเทศอื่น หรืออาจทำให้เป็นภาระของประเทศจนไม่สามารถพัฒนาให้เจริญก้าวหน้าเหมือนประเทศอื่น
๒.๑.๓ อำนาจอธิปไตย การจะได้ชื่อว่าเป็นประเทศเอกราชได้นั้น จะต้องไม่อยู่ภายใต้อาณัติหรือภายใต้การสั่งการของประเทศอื่น ผู้ปกครองประเทศจะต้องบริหารจัดการดูแลสุขทุกข์ของประชาชนด้วยตนเอง อำนาจอธิปไตยนี้ โดยทั่วไปจะประกอบไปด้วย ๓ ส่วน คือ อำนาจนิติบัญญัติซึ่งเป็นอำนาจของรัฐสภา ทำหน้าที่ออกกฎหมาย อำนาจบริหารซึ่งเป็นอำนาจของรัฐบาลทำหน้าที่บริหารปกครองประเทศ และอำนาจตุลาการซึ่งเป็นอำนาจของศาลทำหน้าที่พิจารณาพิพากษาคดีความต่างๆ ๒ อำนาจหลังนี้จะต้องใช้กฎหมายที่ฝ่ายนิติบัญญัติตราออกมาเป็นเครื่องมือในการปฏิบัติหน้าที่ และแนวคิดนี้ก็เป็นไปตามหลักของมงเตสกิเยอที่ว่าทั้ง๓อำนาจนี้ต้องสัมพันธ์และถ่วงดุลย์กันเสมอ
๒.๑.๔ องค์การที่ทำหน้าที่ปกครองประเทศทุกประเทศจะต้องมีผู้ทำหน้าที่บริหารปกครองประเทศ ซึ่งภาษาอังกฤษใช้คำว่า “Government” แต่มิได้หมายความจำกัดเพียง “รัฐบาล” ซึ่งเป็นฝ่ายบริหารเท่านั้นแต่ยังหมายความรวมถึงฝ่ายนิติบัญญัติและฝ่ายตุลาการด้วย
๒.๒รูปแบบของรัฐ
เมื่อทราบแล้วว่า การจะเป็นประเทศได้นั้น จะต้องมี ๔ องค์ประกอบสำคัญครบถ้วน และในปัจจุบันมีอยู่เกือบ ๒๐๐ ประเทศ กระจายอยู่ทั่วโลกนั้น ทั้งหมดมีรูปแบบแตกต่างกันอย่างไร รูปแบบของรัฐหรือประเทศแบ่งได้เป็น๒รูปแบบใหญ่ๆคือรัฐเดี่ยวและรัฐรวม
๒.๒.๑ รัฐเดี่ยว (Unitary State) ทางรัฐศาสตร์จะไม่เรียกว่า ประเทศเดี่ยว แต่จะเรียกว่า รัฐเดี่ยว เป็นรูปแบบที่กำหนดให้มีองค์กรที่ทำหน้าที่บริหารปกครองประเทศเพียงระดับเดียวคือ ระดับประเทศซึ่งมักเรียกกันว่า รัฐบาลกลาง (มิใช่หมายความเฉพาะคณะรัฐบาลเท่านั้น แต่รวมถึงรัฐสภาและศาลด้วย) ซึ่งเป็นองค์กรที่มีอำนาจสูงสุดในการใช้อำนาจอธิปไตยเพื่อบริหารปกครองประเทศ ตัวอย่างของประเทศที่มีรูปแบบรัฐเดี่ยวเช่น ไทย ญี่ปุ่นฝรั่งเศสเป็นต้น
๒.๒.๒ รัฐรวม (Composite State) เป็นรูปแบบของประเทศที่ประกอบไปด้วยหลายมลรัฐ เช่น สหรัฐอเมริกา แคนาดา ออสเตรเลีย ซึ่งนอกจากจะมีรัฐธรรมนูญของประเทศแล้ว แต่ละมลรัฐก็จะมีรัฐธรรมนูญของตนเอง
๓. การปกครองและรูปแบบของการปกครอง
การปกครองเป็นเรื่องของการใช้อำนาจในความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล ๒ กลุ่ม คือ ผู้ปกครองกับผู้อยู่ใต้ปกครองประเทศต่างๆ ไม่ว่าจะอยู่ในรูปแบบของรัฐเดี่ยว หรือรัฐรวม ก็จะเลือกรูปแบบของการปกครองแบบหนึ่งแบบใดใน ๒ แบบนี้ คือ แบบเผด็จการหรือแบบประชาธิปไตย
๓.๑ เผด็จการ
เป็นรูปแบบการปกครองที่อำนาจในการตัดสินใจทุกเรื่องเกี่ยวกับการบริหารปกครองประเทศขึ้นอยู่กับวินิจฉัยของบุคคลเพียงคนเดียวหรือกลุ่มเดียว โดยไม่มีฝ่ายที่ทำหน้าที่กำกับดูแล ลักษณะของเผด็จการอาจเกิดจากการที่ทหารทำปฏิวัติล้มล้างรัฐบาลเดิมแล้วตั้งตนเป็นผู้ปกครองสูงสุด เป็นเรื่องของการแย่งชิงอำนาจและผลประโยชน์มหาศาลของประเทศ เผด็จการลักษณะนี้ผู้ปกครองจะเอาเปรียบประชาชนทุกเรื่อง แม้แต่สิทธิเสรีภาพขั้นพื้นฐานของประชาชนก็จะถูกริดรอน เผด็จการแบบนี้เรียกว่าเผด็จการแบบอำนาจนิยม ยังมีเผด็จการอีกแบบหนึ่งเรียกว่า เผด็จการแบบเบ็ดเสร็จ ซึ่งมีอยู่ ๒ ขั้วคือ เผด็จการขวาจัดที่เน้นเรื่องชาตินิยมและต่อต้านต่างชาติเป็นหลักกับเผด็จการซ้ายจัดที่เน้นความสำคัญและชัยชนะของชนชั้นกรรมกรและชาวนาเป็นหลัก
๓.๒ประชาธิปไตย
เป็นรูปแบบการปกครองที่ยึดหลักสำคัญว่าอำนาจอธิปไตยเป็นของประชาชน ดังนั้น ประชาชนจะต้องมีส่วนร่วมในการบริหารปกครองประเทศไม่โดยตรงก็โดยอ้อม ประชาธิปไตยให้ความสำคัญแก่ประชาชนทุกคนโดยเฉพาะให้ความเคารพต่อศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์อย่างมาก และรัฐธรรมนูญซึ่งเป็นกฎหมายสูงสุดของประเทศ จะต้องบัญญัติไว้ชัดเจนว่าประชาชนมีความเสมอภาคเท่าเทียมกันทุกคน ไม่ว่าจะเป็นผู้ชายหรือผู้หญิง จนหรือรวย และสิทธิเสรีภาพขั้นพื้นฐานของประชาชนจะต้องได้รับการรับรองไว้โดยรัฐธรรมนูญและกฎหมายที่เกี่ยวข้องอย่างชัดเจน ในกรณีที่ต้องมีการตัดสินใจร่วมกันของประชาชน เช่น การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร หรือวุฒิสมาชิก ก็จะใช้มติของเสียงข้างมากเป็นเครื่องตัดสิน
การปกครองแบบประชาธิปไตยนี้ การเมืองกับเศรษฐกิจมีความสัมพันธ์กันอย่างมากคือต้องมีการแบ่งปันทรัพยากร กระจายรายได้และบริการ ซึ่งมีอยู่อย่างจำกัดให้สามารถสนองตอบความต้องการของประชาชนได้อย่างเหมาะสมและทั่วถึง สมัยนี้มีการพูดถึงธรรมรัฐที่แปลมาจากภาษาอังกฤษว่า Good Governance กันมาก และเป็นคำที่ใช้อธิบายถึงการบริหารปกครองของรัฐบาลที่เน้นประโยชน์ของประชาชนโดยรวม เน้นการบริหารจัดการที่มีประสิทธิภาพ โปร่งใส ตรวจสอบได้ รัฐบาลที่บริหารจัดการด้วยหลักธรรมรัฐ จะได้รับการยอมรับจากประชาชนเสมอ เพราะสามารถตอบสนองความต้องการของประชาชนโดยรวมได้อย่างทั่วถึงและยุติธรรม ประเทศที่พัฒนาก้าวหน้ามาก มักจะมีรัฐบาลที่ยึดหลักธรรมรัฐในการบริหารปกครองประเทศ เช่น อเมริกา ฝรั่งเศส อังกฤษ ญี่ปุ่น ออสเตรเลีย สิงคโปร์ เป็นต้น
๔.รัฐบาลและรูปแบบของรัฐบาล
ทุกประเทศไม่ว่าจะมีรูปแบบการปกครองแบบเผด็จการหรือประชาธิปไตยก็จะต้องมีผู้ปกครองประเทศที่ทำหน้าที่บริหารจัดการเงิน ทรัพย์สิน และทรัพยากรทุกชนิดที่อยู่ในประเทศและปกครองประชาชนให้อยู่ร่วมกันอย่างสงบสุข องค์กรที่ทำหน้าที่นี้โดยตรงก็คือ รัฐบาล ในหน้าที่ที่กล่าวถึงจะเห็นได้ว่ารัฐบาลจะต้องมีเจ้าหน้าที่และเงินงบประมาณจำนวนมากและมีอำนาจอย่างกว้างขวาง จึงจะสามารถปฏิบัติหน้าที่ได้ ดังนั้น ภาวะการเป็นผู้นำในการบริหารปกครองประเทศนี้ จึงเป็นสิ่งที่คนทั่วไปแสวงหา และโดยเฉพาะนักการเมืองล้วนพยายามทำทุกอย่างเพื่อให้ได้เป็นรัฐบาล
๔.๑ รัฐบาล
ดังที่ได้กล่าวมาแล้วว่า อำนาจอธิปไตยแยกเป็น ๓ ส่วน คือ ฝ่ายนิติบัญญัติ ฝ่ายบริหาร และฝ่ายตุลาการ และฝ่ายที่ทำหน้าที่บริหารและปกครองโดยตรงก็คือ ฝ่ายบริหารหรือรัฐบาลโดยคณะรัฐมนตรีนั่นเอง
รัฐบาลจะต้องจัดสรรทรัพยากรของประเทศให้ประชาชนทั้งประเทศได้รับประโยชน์ทุกเรื่อง จะต้องดูแลบริหารกิจการภายในประเทศให้ประชาชนอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุข ต้องปกป้องประเทศให้ปลอดภัยจากการคุกคามของประเทศอื่น และต้องดำเนินความสัมพันธ์กับต่างประเทศให้ประเทศของตนสามารถอยู่ร่วมกับประเทศอื่นในประชาคมโลกได้อย่างมีเกียรติ
๔.๒ รูปแบบของรัฐบาล
ทั้งกว่า ๒๐๐ ประเทศที่มีอยู่ในขณะนี้จะเลือกรูปแบบของรัฐบาลอย่างใดอย่างหนึ่งใน ๓ รูปแบบนี้คือ รัฐบาลแบบประธานาธิบดี รัฐบาลแบบกึ่งประธานาธิบดี และรัฐบาลแบบคณะรัฐมนตรี
๔.๒.๑ รัฐบาลแบบประธานาธิบดี ประเทศที่เป็นต้นแบบของรัฐบาลแบบประธานาธิบดีคือ สหรัฐอเมริกา ประเทศที่มีรัฐบาลแบบประธานาธิบดีจะถือว่าประธานาธิบดีและสถาบันประธานาธิบดีเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุดของประเทศ รัฐธรรมนูญจะกำหนดใช้อย่างชัดเจนว่า ประธานาธิบดีซึ่งได้รับเลือกตั้งมาจากประชาชนนั้น เป็นทั้งประมุขของประเทศและเป็นผู้บริหารสูงสุด อำนาจในการตัดสินใจเป็นของประธานาธิบดีแต่ผู้เดียว เราจึงไม่พบคำว่า “รัฐมนตรี” ในรัฐบาลแบบนี้ แต่จะพบคำว่า “เลขานุการของประเทศ” หรือ “เลขานุการของประธานาธิบดี” แทน ประธานาธิบดีจะเป็นผู้บริหารทุกกิจการของประเทศ
สำหรับฝ่ายนิติบัญญัตินั้น ประกอบไปด้วย วุฒิสภา และสภาผู้แทนราษฎร สมาชิกของทั้ง ๒ สภา จะได้รับการเลือกตั้งมาจากประชาชน เพื่อทำหน้าที่หลักในการออกกฎหมายเพื่อให้ฝ่ายบริหารนำไปใช้ในการบริหารประเทศ และทำหน้าที่ควบคุมการบริหารให้เป็นไปตามรัฐธรรมนูญและกฎหมายต่างๆ อย่างไรก็ตามหากประธานาธิบดี ซึ่งเป็นประมุขและผู้นำสูงสุดของประชาชนเห็นว่าร่างกฎหมายที่ฝ่ายนิติบัญญัติเสนอ จะไม่เป็นผลดีแก่ประเทศโดยรวม ก็อาจใช้สิทธิยับยั้ง (Veto) กฎหมายฝ่ายนั้นได้ แต่ประธานาธิบดีไม่มีอำนาจยุบสภา
๔.๒.๒ รัฐบาลแบบกึ่งประธานาธิบดี ประเทศที่เป็นต้นแบบรัฐบาลแบบกึ่งประธานาธิบดีคือ ฝรั่งเศส ซึ่งมีรัฐบาลแบบนี้มาตั้งแต่ ค.ศ. ๑๙๕๘ ซึ่งเป็นปีแรกของ “สาธารณรัฐที่ ๕” ของฝรั่งเศสที่อดีตประธานาธิบดี ชาลส์ เดอ โกลล์ (Charles De Gaulles) สถาปนาขึ้นใหม่ เนื่องจากในอดีตจนถึงสาธารณรัฐที่ ๔ ฝ่ายนิติบัญญัติมีอำนาจมากกว่าฝ่ายบริหาร รัฐบาลมาจากหลายพรรค ขาดเสถียรภาพ ทำให้ถูกควบคุมโดยฝ่ายนิติบัญญัติอย่างสิ้นเชิงส่งผลให้การบริหารและแก้ปัญหาของประเทศเป็นไปอย่างเชื่องช้าติดขัด ประธานาธิบดี ชาลส์ เดอ โกลล์ จึงเสนอแนวคิดให้ฝ่ายบริหารมีอำนาจและบทบาทเหนือฝ่ายนิติบัญญัติกำหนดให้มีประธานาธิบดีเป็นประมุขของประเทศและบริหารประเทศบางส่วน แต่การบริหารส่วนใหญ่จะเป็นหน้าที่ของนายกรัฐมนตรี หากมีปัญหาขัดแย้งระหว่างฝ่ายบริหารกับฝ่ายนิติบัญญัติ ประธานาธิบดีจะเป็นผู้ตัดสินประธานาธิบดี ซึ่งเป็นประมุขของประเทศและเป็นผู้นำของฝ่ายบริหารนั้นได้รับเลือกตั้งโดยตรงจากประชาชน เป็นผู้กำหนดนโยบายของชาติ มีอำนาจพิเศษซึ่งถือเป็นสิทธิเด็ดขาดคือมีอำนาจฉุกเฉินในการตัดสินใจใดๆเมื่อเกิดภัยคุกคามแก่ประเทศมีสิทธิขอให้ประชาชนทำประชามติในร่างกฎหมายสำคัญๆ ได้
๔.๒.๓ รัฐบาลแบบคณะรัฐมนตรี ประเทศต้นแบบของรัฐบาลแบบคณะรัฐมนตรีคือ อังกฤษ ประมุขของประเทศที่มีรัฐบาลแบบคณะรัฐมนตรี อาจเป็นพระมหากษัตริย์ พระราชินี พระจักรพรรดิ หรือประธานาธิบดีก็ได้ขึ้นอยู่กับแต่ละประเทศ หลักสำคัญก็คือประมุขจะเป็นเพียงสัญลักษณ์ของประเทศ จะไม่ทำหน้าที่บริหารหรือปกครองประเทศ ฝ่ายบริหารคือ คณะรัฐมนตรี มีนายกรัฐมนตรีเป็นผู้นำรัฐบาลและมีรัฐมนตรีจำนวนหนึ่ง คณะรัฐมนตรีได้รับการแต่งตั้งจากสมาชิกรัฐสภา ส่วนฝ่ายนิติบัญญัติหรือรัฐสภานั้นประกอบด้วยสภาขุนนางและสภาผู้แทนราษฎร ประเทศอื่นๆ ที่เอารูปแบบรัฐบาลแบบคณะรัฐมนตรีที่มีอังกฤษเป็นต้นแบบไปใช้มักจะแทนที่สภาขุนนางด้วยวุฒิสภา ซึ่งการได้มาซึ่งวุฒิสมาชิกนั้น อาจมาจากการเลือกตั้งจากประชาชนหรือจากการแต่งตั้งจากประมุขของรัฐหรือหัวหน้ารัฐบาล แต่มีแนวโน้มว่าจะมาจากการเลือกตั้งโดยประชาชนมากขึ้น ส่วนสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรนั้นได้รับเลือกตั้งโดยตรงมาจากประชาชน
สรุป
๑. การเมืองการปกครอง เป็นเรื่องของอำนาจในการบริหารจัดการทรัพยากรทุกชนิดของประเทศให้ประชาชนได้รับประโยชน์อย่างทั่วถึงและยุติธรรม ประชาชนในประเทศสามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างสงบสุข สันติ ดังนั้นผู้ปกครองที่มีความสามารถในการบริหารจัดการเท่านั้น จึงจะได้รับการยอมรับจากประชาชน ผู้ปกครองที่ทำเพื่อความสุขสบายส่วนตนหรือของพวกพ้อง โดยทอดทิ้งประชาชนซึ่งเป็นผู้เสียภาษีให้รัฐจะถูกต่อต้านและถูกล้มล้างไปเหมือนที่ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ถูกล้มล้างลง
๒. ดินแดน ประชากร อำนาจอธิปไตย และองค์กรที่ทำหน้าที่ปกครองประเทศเป็น ๔ องค์ประกอบหลักของการเป็นประเทศเอกราช ทั้งนี้ไม่ว่าประเทศเอกราชนั้นจะมีลักษณะเป็นรัฐเดี่ยวหรือรัฐรวมก็ตาม
๓. โดยทั่วไปสิ่งที่ประชาชนต้องการก็คือความเป็นอยู่ที่สันติ สงบสุขในประเทศ มีความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน มีสิ่งจำเป็นพื้นฐานในการดำรงชีวิตตามยุคสมัย ดังนั้นหากผู้ปกครองตอบสนองความต้องการเหล่านี้แก่ประชาชนได้ ประชาชนก็จะให้การยอมรับและสนับสนุน และในทางตรงกันข้าม หากประชาชนไม่ได้รับการตอบสนองและถูกกดขี่ข่มเหงจากผู้ปกครอง ประชาชนก็จะต่อต้านอย่างรุนแรง ทั้งนี้ไม่ว่าจะเป็นผู้ปกครองแบบเผด็จการหรือประชาธิปไตยก็ตาม
๔. รัฐบาลเป็นองค์กรทางการเมืองที่ได้รับมอบอำนาจไปจากประชาชนเพื่อทำหน้าที่บริหารและปกครองประเทศเพื่อประชาชนโดยรวม เนื่องจากแต่ละประเทศมีวิวัฒนาการทางการเมืองการปกครอง ที่สืบเนื่องมาอย่างแตกต่างกัน จึงเกิดรัฐบาลหลายรูปแบบ ซึ่งในปัจจุบันมีอยู่ ๓ รูปแบบคือ รัฐบาลแบบประธานาธิบดี รัฐบาลแบบกึ่งประธานาธิบดี และรัฐบาลแบบคณะรัฐมนตรี
นักปรัชญาการเมืองสมัยโบราณ
หมายถึง ปรัชญาการเมืองของนักปรัชญากรีก โดยเฉพาะแนวความคิดของเพลโตและอริสโตเติล ซึ่งเชื่อในความจำเป็นและความเป็นธรรมชาติของรัฐ โดยเฉพาะอริสโตเติล ถือว่า มนุษย์คือสัตว์สังคมหรือสัตว์การเมือง หมายถึง ความจำเป็นที่มนุษย์ต้องอยู่ร่วมกันในสังคมโดยธรรมชาติ เพราะอริสโตเติลเห็นว่า รัฐเป็นส่วนที่สามารถอำนวยประโยชน์ให้มนุษย์ได้พัฒนารูปแบบของตน หรือพัฒนาลักษณะเฉพาะของตน นั่นคือ ความมีเหตุผลของมนุษย์ รัฐจึงสามารถทำให้มนุษย์มีคุณธรรมทางปัญญาได้ ส่วนเพลโตนั้นเชื่อในความดีของรัฐที่ปกครองโดยราชาปราชญ์ผู้ที่มีจิตภาคปัญญาเด่น และมีพวกจิตใจกล้าหาญเป็นทหาร และมีพวกลุ่มหลงในกิเลสเป็นคนงาน
ปรัชญาการเมืองของ โสกราตีส
ประวัติ
โสกราตีส (๔ มิถุนายน ๔๗๐ ปีก่อน ค.ศ. – ๗ พฤษภาคม ๓๙๙ ปีก่อน ค.ศ.) (ภาษากรีก
Σωκράτης) เป็นนักปราชญ์กรีกและเป็นชาวเมืองเอเธนส์
โสกราติสเป็นบุคคลในประวัติศาสตร์ที่ไม่ได้มีผลงานการเขียนอะไรคงเหลืออยู่ถึงปัจจุบัน อย่างไรก็ตามตัวตนและความคิดของเขายังคงอยู่ถึงปัจจุบันผ่านงานเขียนของบุคคลอย่าง อริสโตเติล (Aristotle) พลาโต (Plato) อริสโตฟานเนส (Aristophanes) หรือ ซีโนฟอน (Xenophon) นอกจากนั้นยังมีทั้งนักเขียน นักคิด และนักปราชญ์ที่เก็บเรื่องราวของโสกราติส อย่างไรก็ตาม เราไม่สามารถรู้ว่าข้อมูลเรื่องเล่าถึงชีวิตของโสกราติสนั้นจริงหรือเท็จได้อย่างแน่นอนตามธรรมเนียมโบราณ โสกราติสนั้นเป็นลูกของโสโฟรนิกัส (Sophronicus) ผู้เป็นพ่อ และ แฟนาเรต (Phaenarete) ผู้เป็นแม่ โสกราติสได้แต่งงานกับซานทิปป์ (Xanthippe) และมีลูกชายถึง ๓ คน เมื่อเทียบกับสังคมสมัยนั้นซานทิปป์ถึงได้ว่าเป็นผู้หญิงอารมณ์ร้าย และโสกราติสเองได้กล่าวว่าเพราะเขาสามารถใช้ชีวิตกับซานทิปป์ได้ เขาใช้ชีวิตกับมนุษย์คนได้ก็ได้เหมือนกับผู้ฝึกม้าที่สามารถทนกับม้าป่าได้ โสกราติสได้เห็นและร่วมรบในสมรภูมิ และ ตามสิ่งที่พลาโตได้กล่าวว่า โสกราติสได้รับเหรียญเกียรติยศสำหรับความกล้าหาญในสมรภูมิ
ข้อมูลทางประวัติศาสตร์ไม่กล่าวอย่างชัดเจนว่าโสกราติสประกอบอาชีพใด ใน”ซิมโพเซียม” (Symposium) ซีโนฟอนกล่าวว่าโสกราติสใช้ชีวิตกับการสนทนาปรัชญา โสกราติสไม่น่าที่จะมีเงินมรดกจากครอบครัวเพราะบิดาของโสกราติสเป็นเพียงศิลปิน และตามการบรรยายของพลาโต โสกราติสไม่ได้รับเงินจากลูกศิษย์ อย่างไรก็ตามซีโนฟอนกล่าวใน”ซิมโพเซียม”ว่า โสกราติสรับเงินจากลูกศิษย์ของเขา และอาริสโตฟานเนสก็เล่าว่าโสกราติสได้เปิดโรงเรียนของตนเอง ข้อสันนิษฐานอีกอย่างหนึ่งที่เป็นไปได้ก็คือ โสกราติสเลี้ยงชีพผ่านเพื่อนที่ร่ำรวยของเขา เช่นเอลซีไบเดส (Alcibiades)
การไต่สวนและเสียชีวิต
โสกราติสใช้ชีวิตอยู่ในช่วงเวลาของการเปลียนแปลงในอาณาจักรเอเธนส์ จาก
จุดสูงสุดของอาณาจักรเอเธนส์ถึงยุคเสื่อมภายหลังการพ่ายแพ้ให้กับกรุงสปาร์ตา (Sparta) มีบุคคลสามคนสำคัญที่ยุให้ศาลสาธารณะของกรุงเอเธนส์ไต่สวนโสกราติส โดยกล่าวหาว่า
โสกราติสเป็นผู้ที่สร้างความเสื่อมศรัทธาในศาสนา และเยาวชนในกรุงเอเธนส์ เรื่องราวทั้งหมดนี้สามารถอธิบายได้ เมื่อนึกถึงสถานการณ์ในเมืองเอเธนส์ภายหลังการพ่ายแพ้ให้กับสปาร์ตานั้น ชาวเมืองเอเธนส์ ผู้ยังเชื่อถือในเทพเจ้าผู้ปกป้องเมืองต่างๆ มองว่าการพ่ายแพ้ของเอเธนส์เป็นเพราะเทพเจ้าเอเธนา (Athena) ผู้เป็นเทพปกครองเมืองเอเธนส์นั้นประสงค์จะลงโทษเมืองเอเธนส์เพราะผู้คนในเมืองเสื่อมศรัทธาในศาสนา การที่โสกราติสตั้งคำถามและสนทนาเกี่ยวกับปรัชญาจึงเท่ากับเป็นการทรยศชาติ การไต่สวนตัดสินว่าโสกราติสมีความผิด และเขาถูกประหารโดยการรับพิษ
ปรัชญาของโสกราตีส
๑. มนุษย์กับรัฐ การอยู่ร่วมกันของมนุษย์คือกำเนิดของรัฐ มนุษย์ไม่สามารถอยู่อย่างโดดเดี่ยวได้ รัฐเป็นสิ่งที่ดี และจำเป็นเพราะรัฐเป็นแหล่งที่คนสามารถพบกับชีวิตที่ดี และสามารถเรียนรู้คุณธรรมจากเพื่อนร่วมสังคม
๒. กฎหมายแห่งรัฐ
๑. กฎหมายคือกลไกของรัฐ ที่ส่งเสริมและปกป้องให้มนุษย์ มีชีวิตที่ถูกต้อง
๒. คุณค่าของกฎหมาย การบัญญัติกฎหมายจะต้องทำด้วยความรอบรู้และฉลาด
เพื่อให้กฎหมายเป็นเครื่องมือในการดำรงคุณธรรมของสังคมอย่างแท้จริง ดังนั้นปราชญ์จึงควรเป็นผู้กำหนดกฎหมาย
๓. ราชาปราชญ์ คือ ผู้ปกครองที่ดีตามแนวคิดของโสกราตีส ปราชญ์เป็นบุคคลที่มีความรู้ จึงเป็นบุคคลที่มีคุณธรรม และส่งเสริมให้ประชาชนทำดี
๑. โสกราตีสใช้กระบวนการแสวงหาความรู้ โดยวิธีวิภาษวิธี (Dialectic) คือการตั้งปัญหาและหาสาเหตุของปัญหาไปเรื่อยๆ รวมทั้งหาข้อคัดค้านมาหักล้างกัน จนหาคำตอบว่าสาเหตุนั้นเกิดขึ้นจากอะไร
๒. สนใจค้นคว้าอยากรู้ว่ามนุษย์เกิดมาต้องการอะไร และพบว่ามนุษย์เกิดมาต้องการความสุข แล้วมนุษย์ทุกคนก็ต้องการความสุขที่แตกต่างกัน หากความสุขที่ได้มาจากความสุจริต ความสุขนั้นจะดี คนมีความสุขกับการกระทำนั้น แต่หากความสุขนั้นได้มาจากสิ่งมิชอบ โดยกระทำสิ่งไม่ดี พอการกระทำปรากฏขึ้นมานั้น ความสุขของคนก็จะหายไป
๓. หากกระทำดี ชีวิตก็จะมีความสุข และประสบความสำเร็จในชีวิต ดังคำกล่าวที่ว่า “การกระทำความดีอย่างมั่นคง จะทำให้มีความสุขอย่างยั่งยืน” ความรู้เกี่ยวกับความดีสามารถปลูกฝังให้เกิดการเรียนรู้ได้ สังคมสามารถหล่อหลอมให้คนเกิดการเรียนรู้ที่จะทำดีได้ แล้วความรู้เกี่ยวกับความดีนั้นทำให้คนเกิดคุณธรรม แล้วสังคมก็จะเกิดความสุขด้วยเช่นกัน โดยเฉพาะนักการเมืองหากมีคุณธรรม จะทำให้เกิดคุณธรรมทางการเมือง (Political Virtue) ปกครองหรือใช้อำนาจโดยธรรม จะทำให้ประชาชนมีความสุข มีชีวิตที่ดี
คุณธรรมทางการเมือง ๕ ประการ ตามแนวคิดของโสกราตีสคือ
๑. ปัญหา (Wisdom) หมายถึง ความรู้เกี่ยวกับความดี เช่น คนเราเกิดมาต้องรู้ว่าพ่อแม่ที่ดีเป็นอย่างไร,การเป็นลูกที่ดีเป็น อย่างไร, การเป็นครูและนักเรียนที่ดีเป็นอย่างไร และการเป็นนักปกครอบที่ดี หากคนเรารู้เกี่ยวกับความดีและกระทำสิ่งต่างๆ ด้วยความดี เขาเชื่อว่าสังคมจะสันติสุข
๒. ความกล้าหาญ (Courage) เป็นความกล้าหาญในการรักษาความถูกต้อง และความดีงามของสังคม ผู้ปกครองต้อง กล้ายืนหยัดในความถูกต้อง ไม่ใช่เข้าข้
www.senghakangkorblog.wordpress.com 